Week van de Wijngeschiedenis – 3 Alicante Bouschet, restant uit het verleden

Wijngeschiedenis is uiteraard veel breder dan Nederlandse huiskamers (zie de bijdragen van gisteren en eergisteren). Ook oogstjaren, klimaatveranderingen, plantenziekten, scheepvaartontwikkelingen, kolonisatie en noem maar op, dat alles is onderdeel van de geschiedenis van wijn. En je kunt wijngeschiedenis op de meest onverwachte moment ‘nodig’ hebben. Tenminste, als je de wijnen die op je pad komen wilt begrijpen en wilt kunnen plaatsen.

Deze zomer kwamen wij op het Sonoma Salute to the Arts Festival diverse boeiende wijnproducenten tegen, maar één van de spannendste was toch wel Kaz Winery. In Sonoma zelf is Kaz een absolute cult-favoriet, buiten de VS echter is hij nauwelijks bekend. Aan het hoofd staat de eigenzinnige wijnmaker Richard Kasmier, Kaz, die sinds 1985 wijn maakt. Dat doet hij van wat hij in zijn wijngaarden aantreft, en dat kunnen, voor Europeanen althans, de meest ‘vreemde’ druivenrassen zijn. Bovendien maakt hij blends door de druiven al bij het persen te vermengen, niet pas na de vinificatie. In de Lonely Planet Californië had ik al gelezen dat Kaz ook wijn maakt van de druivensoort alicante bouschet. Ik kende die druivensoort wel, maar in Frankrijk is het noemen van alicante bouschet toch een beetje als vloeken in de kerk. Geen zinnig wijnboer zal toegeven dat hij alicante bouschet heeft staan én dat hij het gebruikt in zijn assemblages.

Kijk, en dan wordt wijngeschiedenis toch wel handig. Want wat is er aan de hand met deze druif? Daarvoor moeten we teruggaan tot het midden van de 19e eeuw, toen meeldauw en phylloxera (druifluis) huisgehouden hadden in de Franse wijngaarden. Bijna het totale wijnareaal van Frankrijk werd vernietigd. Ook de boeren in de Languedoc waren zwaar getroffen en koortsachtig werd gezocht naar manieren om de productie zo snel mogelijk weer op gang te helpen. Die werd onder andere gevonden in het planten van druivenrassen die veel, heel veel opbrengst leverden, wel 80 hectoliter per ha. bijvoorbeeld. Een van die druiven was de aramon (vooral nooit noemen in Zuid-Frankrijk!), maar de aramon had ook een groot nadeel. Hij leverde wat bleke, fletse wijnen, die qua kleur opgepept moesten worden met andere druivensoorten. Daarvoor werd de alicante bouschet ontwikkeld, een druivenras dat ze in Frankrijk tot de zogenaamde ’teinturiers’ rekenen: de ververs. Want wijn van deze druiven is diep, diep rood, bijna zwart, en dat is dan ook de enige onderscheidende eigenschap. Er staan in Frankrijk nog vele hectares aramon en alicante bouschet, maar je zult ze nooit op etiketten vinden, zelfs niet nu dat heel langzaam ook de Franse wijnwetgeving binnen lijkt te gaan sluipen. Het zijn namelijk ook de druivenrassen die de Franse wijnplas een slechte naam hebben bezorgd over de jaren heen.

Na de phylloxeraplaag werd de alicante bouschet over heel de wereld verspreid en geplant, ook in Californië. De wijnboeren die na de Drooglegging in de jaren dertig van de 19e eeuw weer aan de slag wilden gaan, hadden net als de Franse wijnboeren rond 1860 behoefte aan snelle groeiers met veel opbrengst per hectare. Ook toen bood de alicante bouschet weer uitkomst. Met als gevolg dat er ook in Californië nog heel wat hectares te vinden zijn.

Helaas heb ik de Alicante Bouschet van Kaz niet kunnen proeven, aangezien deze niet meegenomen was naar het festival in Sonoma. Volgens de beschrijvingen is het een krachtige, alcoholrijke wijn. Zo’n relict had ik wel eens willen proeven…
Maar gelukkig bleken de wijnen die wel op de tafel stonden ook erg bijzonder: een witte port van chardonnay bijvoorbeeld (die natuurlijk eigenlijk geen witte port mag heten) of de stevige Sarah Nader Zinfandel 2004. In totaal produceert Kaz Winery slechts 1500 ‘cases’ (18.000 flessen), verdeeld over twaalf verschillende wijnen. Geen wonder dat niet alles te proeven was op zo’n openbare proeverij. Maar de Alicante Bouschet had ik toch graag geproefd; de wijn vertegenwoordigt een stukje Europese wijngeschiedenis in Californië.