Hoe een wijn beleefd wordt, kan enorm verschillen. Veel Nederlanders drinken een wijntje bij het schaaltje chips ’s avond voor de buis, en zijn weinig geïnteresseerd in het verhaal achter de drank die ze drinken. Geen probleem, maar er is een grote kans dat er ook geen verhaal achter die wijn zit. Het merendeel van de wijn wordt hier tenslotte in de supermarkt gekocht, en is afkomstig van grote wijnfabrieken. Of ze drinken helemaal geen ‘echte’ wijn, maar ingedikte most aangelengd met water die hier in Nederland tot gisten is gebracht, zoals we deze week bij de Keuringsdienst van Waarde konden zien. (En waar nog wel het een en ander over te nuanceren is.)
Ik vrees dat mijn interesses heel anders zijn. Eigenlijk vind ik een wijn allemaal maar leuk áls er een verhaal achter zit. Prijs doet voor mij niet ter zake. Dat die wijn dan niet altijd een topniveau heeft ook niet. Maar hij moet wel gemaakt zijn met passie én verstand van zaken,. Een wijngebied bezoeken dat nog weinig mensen kennen vind ik daarom één van de leukste dingen die er zijn. In zo’n gebied liggen de verhalen vaak voor het oprapen.
Met Pasen bezocht ik samen met een vriendin en mede-vinoloog het kleinste en meest noordelijke wijngebied van Duitsland, Saale-Unstrut. Als een van Nederlands bekendste kenners van Duitse wijn me meldt dat Saale-Unstrut terra incognita voor hem is, dan kun je toch wel van een onbekend gebied spreken, nietwaar?
Hoe noordelijk het gebied ligt, bleek uit de staat van de wijnstokken: terwijl die in mijn tuin al volop in blad stonden, moest je daar goed kijken. Alleen op de meest beschutte plekken was wat groen te ontwaren. Slechts circa 670 ha. wijngaard zijn er beplant, vooral in de buurt van de stadjes Freyburg en Naumburg. De stokken staan bijna uitsluitend op hellingen langs de riviertjes Saale en Unstrut, vandaar de naam van het gebied.
Sinds de middeleeuwen
Wijnbouw is hier al sinds de middeleeuwen, maar de godsdienstoorlogen van de 16e en 17e eeuw, de druifluisepidemie, de Wereldoorlogen en tot slot het communisme – we zijn hier in de voormalige DDR – hebben de wijnbouw zwaar getroffen. In de DDR-tijd was er één groot staatsbedrijf, in Freyburg. Daarnaast hadden velen hun eigen paar stokken. Inmiddels groeit het aantal (semi)commerciële producenten, en gelukkig worden oude wijngaarden beschermd. Met de veranderingen die ons klimaat ondergaat, zou dit bovendien wel eens een zeer interessant wijngebied kunnen worden in de toekomst. Het potentieel is er, heb ik gemerkt. En de wijncultuur is er springlevend! In de plaatselijke restaurants wordt volop locale wijn geschonken, de wijnboeren zijn goed te bezoeken, festivals worden regelmatig georganiseerd en er is veel informatie voorhanden. Bovendien: de Strausswirtschaften zijn populair. Van april tot oktober mogen de wijnboeren op hun erf namelijk hun wijn uitschenken, met een hapje erbij. Er daar werd afgelopen Paasweekend weer goed gebruik van gemaakt. Buitenlandse toeristen heb ik er niet getroffen, maar de Duitsers zelf waren in grote getallen op pad in eigen land.
De streek biedt overigens niet alleen wijnliefhebbers veel fraais: kastelenfans komen er ruimschoots aan hun trekken, en de vroeg-middeleeuwse Dom van Naumburg is alleen al een bezoek waard. Het beeldhouwwerk van de beroemde Meister von Naumburg is verbluffend!
Wijn drinken
In Saale-Unstrut ga je eigenlijk geen wijn próeven. Je gaat op stap, wandelend dan wel fietsend, en je drinkt een glas bij een wijnboer als je zin hebt om de dorst te lessen. Ook wij zijn op deze manier het gebied te lijf gegaan, met als gevolg dat we maar een beperkt aantal producenten hebben bezocht. Maar wel een aantal zeer interessante: één van de twee VDP-huizen van het gebied, Weingut Pawis in Zscheiplitz bijvoorbeeld, gevestigd in de boerderijgebouwen van een oud riddergoed. Opgericht in 1990 en gegroeid dankzij de aankoop van diverse wijngaarden op verschillende hellingen, is Pawis inmiddels bekend om zijn Grosses Gewächs van Riesling en Weissburgunder, maar ook om zijn gewone Müller-Thurgau, de meest aangeplante druif in het gebied. In inderdaad was een glas Müller-Thurgau 2010 op het terras, vers uit de trein vanuit Nederland, een uitstekende dorstlesser. Slank, droog, fruitig en mineraal. Een elegante wijn, die lekker wegdrinkt maar zeker niet simpel is.
Een andere bezochte producent is de Naumburger Wein- und Sekt Manufaktur Von der Henne, waar ik apart op terug zal komen. Sekt is in ieder geval van hoge kwaliteit in het gebied! Bij de asperges, op een terras in Naumburg, genoten we ’s avonds van een fles Weissburgunder van Weingut Fröhlich-Hake. Hier dezelfde mineraliteit en dezelfde slankheid als bij de Müller-Thurgau van Pawis. En ook dezelfde aanzienlijke zuren. Alleen in de neus was dit echt een Pinot Blanc/Weissburgunder.
Sekt bij de lunch
Datzelfde Weingut Fröhlich-Hake bezochten we in persoon de volgende dag. We lunchten er met een Riesling Sekt, die bij de crostini verrukkelijk combineerde. Het wijngoed wordt door de echtelieden Fröhlich en Hake (wijnkoningin van Duitsland in 1993/4) geleid, en heeft midden in het dorpje Rossbach een heerlijk terrasje onder de bomen. Je eet er Italiaanse geïnspireerde hapjes, en drinkt er de wijnen van het bedrijf. De Riesling Sekt was opnieuw zeer fruitig en elegant, een heerlijke opfrisser na wat rondwandelen in het gebied.
Tegenover Weingut Fröhlich-Hake zit Weingut Herzer. Stephan Herzer, opgeleid in Geisenheim, kwam begin jaren ’90 uit de Pfalz naar het oosten, en heeft ervoor gekozen in dit spannende gebied zijn bedrijf te beginnen. We proefden zijn Müller-Thurgau in een restaurant, de laatste avond. Opnieuw diezelfde slanke, ingetogen, minerale structuur, met stevige zuren en veel fruitigheid. Daarnaast was er enige vettigheid in de mond. Waarschijnlijk kan ik de wijnen van Saale-Unstrut als geheel wel zo kenmerken: slank, vaak elegant, mineraal, met veel fruitigheid, fijne zuren (afhankelijk van het druivenras) én laag in alcohol! En van dat soort wijnen kunnen er niet genoeg zijn.
Een laatste wijnmakersechtpaar wil ik hier nog noemen. Twee hoogleraren van de Universiteit van Jena, de professoren Wartenberg en Sauer, maken wijn van hun percelen op de Steinmeister, een helling langs de Saale tussen Rossbach en Bad Kösen. Bij hun huis ligt een fantastische tuin, waar het goed toeven is met een fles halfdroge Gewürztraminer van hun hand en een mooi boek. Dat boek hadden we niet bij ons, maar met vrienden een beetje kletsen en van het zonnetje genieten is ook niet verkeerd. Diezelfde Nederlandse vrienden, waar we te gast waren, zullen in deze tuin binnenkort een jubileum vieren. Een werkelijk ideale plek daarvoor!
To do-list
Tot slot van deze eerste kennismaking met het wijngebied Saale-Unstrut wil ik noemen wat we niet hebben kunnen doen, en wat een volgende keer zeker aan de orde moet komen: een bezoekje aan de beroemde Sektkellerei van Rottkäpchen in Freyburg; dit bedrijf kocht enige jaren geleden MUMM Champagne op! Het was al beroemd voor de DDR-tijd, en heeft die faam met veel succes weer terug weten te krijgen. Een glas Rotkäppchen bij het Paasontbijt is niet te versmaden (en voor Moederdag nam ik ook wat mini-flesjes mee..).
Een fietstocht langs de Saale richting Bad Kösen, om onder andere het tweede VDP-bedrijf, van Uwe Lützkendorf, te bezoeken; het Cisterciënzer Kloster Pforta, met het bijbehorende wijngoed; bezoekjes afleggen aan diverse andere producenten; een wijnproeverij meemaken bij Pawis; in Freyburg de Winzerverein bezoeken en er veel proeven; de Herzogliche Weinberg bezoeken in Freyburg, aan de voet van de middeleeuwse Neuenburg; Kanoën op de Saale of Unstrut; meer wandelen dan we al deden….
