De zilveren wijnkoeler omsluit een fles Constantia, het marmeren koelvat bevat een ronde bruine wijnfles met slanke hals. Fles en koeler in beide gevallen uit dezelfde periode. Met glanzend damast gedekte tafels wachten op de dinergasten. Het bestek glimmend en netjes op een rij, de tafeldecoraties indrukwekkend en smaakvol. Buffetten vol met glaswerk, kannen of karaffen. En de kleurige uniformen van de bedienden keurig geborsteld, alle knopen glimmend gepoetst. Aan de opstelling in de tentoonstelling Nederland dineert klopt gewoon alles! En er hangen verrassende schilderijen aan de wanden, vaak uit privébezit, dus minder bekend bij het publiek.
Zaterdagavond 18 oktober woonden naar ik schat zo’n tweehonderd mensen de opening bij van een bijzondere tentoonstelling in het Haagse Gemeentemuseum. Ze werden er ontvangen met een glaasje hypocras en verwelkomd door directeur Benno Tempel. En dankzij verzamelaar Gerlof Janzen leerden ze er hoe zij hun damasten tafelkleden moesten voorbereiden voor het kerstdiner. Na het wassen, strijken en vouwen niet zo maar in de kast leggen, maar eerst een poos op gaan zitten! Bij gebrek aan een mangel is dit dé manier om de glans in je linnen damast te krijgen, aldus Janzen. (Ik ga het uitproberen met oma’s erfstuk.)
Nederland dineert toont de geschiedenis van het dineren bij de elite, rijke burgers en het koningshuis. Uit diverse verzamelingen, waaronder kastelen zoals De Haar, Middachten en Twickel, komen complete serviezen, mét het bijbehorende tafellinnen, de decoraties en soms zelfs het meubilair. Zoals het fraaie drankbuffet met spoelbak uit de Utrechtse Fundatie van Renswoude. Topstukken van de tentoonstelling vormen twee complete serviezen van het Koninklijk Huis. Het moderne zilveren en klassiek porseleinen servies waren huwelijkscadeaus voor koningin Wilhelmina en prins Hendrik. Andere topstukken vormen de kunstwerken die de Catalaan Joan Sallas maakte met servetten. Deze meester servetvouwer houdt een eeuwenoude traditie levend die zo goed als verloren is. Origami is er werkelijk niets bij.
De tentoonstelling is bovendien vastgelegd in een vuistdik boekwerk, door sommigen al de ‘bijbel’ genoemd. Daarin laat een keur aan auteurs hun licht schijnen over vier eeuwen Nederlandse tafelcultuur. Ook voor wijnhistorici uiteraard een ‘must have’.
Rondom de tentoonstelling is bovendien meer moois te zien. De werken die Bouke de Vries maakte met porseleinen scherven bijvoorbeeld, of de foto’s die Peter Menzel en Faith D’Aluisio maakten in opdracht van het museum en het Voedingscentrum. Onder de titel Nederland aan tafel portretteerden zij drie gezinnen met hun voedselconsumptie voor één week. De drie foto’s vormen een aanvulling op de reeks Hungry Planet, waarin Nederland nog ontbrak.
Nederland dineert. Vier eeuwen tafelcultuur, is tot 28 februari te zien in Gemeentemuseum Den Haag.
