Op 27 november 2017 was het dan eindelijk zover: Nederland kreeg zijn eerste echte appellation voor wijn. De B(eschermde) O(oorsprongs)B(enaming) Maasvallei zal een feit zijn zodra de EU de nieuw erkende regeling heeft gepubliceerd in haar mededelingenblad. (Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) is nog niets van een definitieve erkenning te lezen wanneer ik dit artikel voorbereid, op 3 december.)
De kranten berichtten er allemaal wel over, maar baseerden zich duidelijk op één (ANP?) bericht. In de berichtgeving werden vergelijkingen getrokken met champagne of stonden zinnen als ‘Dat houdt in dat Franse of Californische wijnboeren de aanduiding ‘Mergelland’ of ‘Maasvallei’ niet op hun flessen mogen zetten’. Theoretisch natuurlijk correct, maar welke Franse of Californische wijnboer zou dat willen? Laten we wel even reëel blijven hier in Nederland, met onze eerste beschermde oorsprongsbenaming! De berichten hadden beter kunnen ingaan op wat zo’n BOB nu echt inhoudt. Opvallend is ook dat Mergelland af en toe wordt genoemd, terwijl de erkenning daarvan wel wordt verwacht, maar nog niet is verzekerd.
Landwijn
Tot voor kort gold in Nederland de volgende regeling: volgens de EU-wetgeving mocht voor Nederlandse wijn als hoogste kwalificatie alleen ‘landwijn’ op het etiket worden vermeld, samen met de naam van een provincie. Bijvoorbeeld: Limburgse landwijn, of Gelderse landwijn. Landwijn is een Beschermde Geografische Aanduiding, kortweg BGA. De regels hiervoor zijn anders dan die voor de tweede, strengere herkomstbenaming voor streekproducten, de zogenaamde Beschermde Oorsprongsbenaming, of BOB. In Frankrijk zou zo’n BOB een Appellation d’Origine Protégée heten, voorheen AOC(ontrolée).
Om een verschil tussen een BOB en een BGA aan te geven: bij een BGA moeten de druiven voor 85% uit het vermelde gebied komen, bij een BOB is dat voor 100%. Andere zaken die in zo’n BGA of BOB geregeld worden, zijn de toegestane druivenrassen. In Nederland mogen voor BGA-wijnen – landwijnen met provincienamen dus – alleen druivenrassen gebruikt worden die vermeld staan op een lijst van de RVO. Het zijn er 95!
Zes appellations in wording
Bij de Nederlandse Adviescommissie-Wijn zijn de afgelopen jaren zes registratieaanvragen voor een BOB in behandeling genomen. Het gaat om aanvragen voor Maasvallei Limburg, Mergelland, Vijlen, Ambt Delden, Oolde en Achterhoek Winterswijk. De registratieaanvragen voor Maasvallei Limburg, Mergelland, Vijlen, Oolde en Ambt Delden zijn aan de Europese Commissie gestuurd. Maasvallei Limburg is nu erkend maar nog niet gepubliceerd. De goedkeuring voor Mergelland wordt – voor zover ik heb kunnen nagaan – begin 2018 verwacht. Op de website van RVO vind je alle dossiers.
BOB Maasvallei
Maar wat houdt die BOB Maasvallei Limburg nu in? Net als bij Franse herkomstbenamingen gaat het om een samenspel van regels. Allereerst is er het gebied, zoals aangegeven op het kaartje. Het gaat om de terrassen van de Maasvallei in Limburg, zowel aan de Belgische als de Nederlandse kant. Hiermee is deze herkomstbenaming uniek in de wereld. Nergens anders bestaat een grensoverschrijdende appellation. De bodems van de Maasvallei bestaan uit grindpakketten, waaroverheen leem en zandleem is afgezet. In de Maasvallei heerst verder een typerend microklimaat: het gebied is erg beschut en wordt door het Kempisch plateau beschermd tegen depressies vanaf de Noordzee. Bovendien is het er droger en warmer dan elders in Nederland. Uit het aanvraagdossier: ‘Door al deze factoren die dit microklimaat zo kenmerken bereiken de druiven uit de Limburgse Maasvallei een perfecte balans tussen rijpheid van suikers, zuurgraad en aroma.’
Dan zijn er de druivenrassen en de vinificatie. In Maasvallei Limburg zijn toegestaan voor vermelding van BOB op het etiket: acolon, auxerrois, chardonnay, dornfelder, gewürztraminer, pinot blanc, pinot gris, pinot noir, riesling en siegerrebe. Voor ieder van deze rassen geldt een eigen maximale opbrengst. Voor de meeste 75 hl per ha, voor pinot noir 60 hl per ha. en voor dornfelder 90 hl per ha. Van nature moeten de druiven bij vergisting een alcoholpercentage van 9,5% halen. Chaptaliseren en ontzuren zijn toegestaan. Voordat een wijn als BOB Maasvallei gelabeld mag worden, vindt verder een analytische en een organoleptische keuring plaats. De beide landen hebben hun eigen keurende instanties.
En nu?
Het initiatief voor de aanvraag van de BOB Maasvallei is uitgegaan van Karel Henckens van het Belgische Wijndomein Aldeneyck en Harry Vorselen van het Nederlandse Wijngoed Thorn. Beide zijn sinds 2010 hiermee bezig. Thorn is op dit moment tevens het enige Nederlandse wijnhuis in dit gebied. Aan de Belgische kant liggen er meer. De grote vraag wordt natuurlijk: hoe gaan de wijnhuizen van de Maasvallei de consument duidelijk maken wat hun wijnen onderscheidt van andere Belgische en Nederlandse wijnen? Nederlandse consumenten leren heel langzaam Nederlandse wijnen kennen, maar gaan vooral af op de naam van de producent, niet op een herkomstbenaming. Gaat de benaming Maasvallei het makkelijker maken voor de consument? Zelf denk ik van niet. Voordat tot Nederlandse wijndrinkers is doorgedrongen wat BOB Maasvallei inhoudt, moet er nog veel gebeuren. En dan nog is het geen garantie voor kwaliteit. Van Aldeneyck en Thorn weten we inmiddels dat het wijnhuizen met een goede naam zijn; van nieuwe namen uit het gebied moeten we dat nog maar afwachten. Als ik iets heb geleerd over de Nederlandse wijnbouw de afgelopen jaren is het dat ervaring over het algemeen een grotere rol speelt dan geografische locatie. De tijd zal leren hoe de verschillende herkomstbenamingen in Nederland gaan werken.
Het volledige aanvraagdossier met alle bepalingen van de BOB Maasvallei lees je hier.
