Oktober is Maand van de Geschiedenis, met het thema Tussen droom en daad. Wie er ook een droom had, was de Bourgondische hertog Filips de Stoute: hij wilde alleen wijnen van de edele Pinot Noir-druif in zijn hertogdom. Dat dat altijd een droom is gebleven, bewijst de Gamay van de Nederlander Roelof Ligtmans, die op zijn Domaine de la Monette een verboden druif aangeplant heeft staan. Een passende wijn dus, voor deze vierde vrijdag met Wijn!verleden-wijnen.
De eerste keer dat de druif gamay in een document werd genoemd, werd het ras ook gelijk verboden! Op 31 juli 1395 vaardigde Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, in Dijon een bevel uit om de gamay die in de wijngaarden in het hertogdom stond binnen vijf maanden uit te rukken en te vernietigen. De genoemde reden? Omdat de druif een wijn zou leveren die schadelijk was voor de gezondheid. ‘Et lequel vin de Gaamez est de tel nature qu’il est moult nuysible a creature humaine…’. De werkelijke reden? Gamay is een vroegrijpende plant met grote trossen en hoge opbrengsten. Heel populair bij de wijnboeren dus. De kwaliteit van de wijnen haalde het echter niet bij die van de ‘pineau’ (tegenwoordig pinot noir), waar de reputatie van de wijnen van Beaune – en de rijkdom van de wijnhandelaren van het hertogdom – op gevestigd was. Heel de wereld, tenminste, het rijke deel daarvan, roemde de elegantie van de wijnen van Beaune. En aangezien Filips de belangen van het hertogdom zeer goed in het oog hield, koos hij ervoor de aanplant van de ‘mindere’ en ‘infame’ gamay te verbieden. En zo is pinot noir nog altijd dé rode druif van de Bourgogne.
Maar gamay verdween natuurlijk niet. Het verbod moest tot zeker drie keer toe herhaald worden, het laatst in 1731, wat wel aangeeft dat deze van boven opgelegde ingreep in de wijnproductie weinig succes had. Wel werd gamay uiteindelijk in de twintigste eeuw verboden voor de wijnen van de AOC Bourgogne. Zuidelijker, in de appellations van de Beaujolais, is gamay wel toegestaan en is daar zelfs de enig toegestane rode druif.
Het bewijs dat gamay ook in de kerngebieden van de Bourgogne nooit is verdwenen, levert de Cuvée 1395 van Domaine de la Monette in Mercurey. Aan de historicus Roelof Ligtmans, samen met zijn vrouw Marlon eigenaar en wijnmaker van Domaine de la Monette, ging het belang van zijn perceel oude en zeer oude stokken gamay niet voorbij. Met veel gevoel voor humor noemde hij zijn biologische Gamay dan ook Cuvée 1395. Deze wijn valt onder de appellation Côteaux Bourguignons, waar gamay wel is toegestaan. En het mag dan een ‘infame’ Gamay zijn, de wijn werd gemaakt op de manier van een bourgogne-wijn, met onder andere rijping op houten vat. Hij is krachtig en vol, met veel fruit, en zeer aromatisch. Een dikke neus naar de hertog, alsnog…
Naam: Cuvée 1395
Wijnhuis: Domaine de la Monette
Land: Frankrijk, Bourgogne
Druiven: gamay
Jaar: zonder jaar (assemblage van 2012 en 2013)
Smaak: krachtig, vol, fruitig en pittig
Combineren: gegrild vlees, barbecue
Prijs: € 13,95
Sinds half september is Wijn!verleden een feit. Samen met Manon Henzen van eet!verleden selecteerde ik tien wijnen met een historische achtergrond. Tien wijnen die honderd, tweehonderd, vijfhonderd jaar geleden (en soms meer) gedronken zouden kunnen zijn. Maar welke tien wijnen zijn dat eigenlijk? De komende weken staat op vrijdag telkens één wijn van onze selectie centraal.