Eind juli was ik in Zuid-Tirol, en bezocht er diverse wijnhuizen, vooral ‘kellereien’ of ‘cantina’s’, coöperaties in het Nederlands. Ik had me voorgenomen over allemaal uitgebreid te schrijven, maar de waan van de dag nam het na terugkomst al snel weer over, en het lukte me niet mijn plannen waar te maken. Toch verdienen alle bezochte wijnhuizen aandacht, want op geen enkele plek heb ik slechte wijn geproefd of andere teleurstellingen te verwerken gekregen. Wijn uit Zuid-Tirol is gewoon ongelooflijk goed! Natuurlijk, er zijn kwaliteitsverschillen, maar een mens kan toch ook niet iedere dag kaviaar eten? Daarom in twee afleveringen aandacht voor de producenten die ik op die reis heb bezocht, met uitzondering van Kellerei St. Pauls en de Arunda Sektkellerei, die al eerder een bespreking kregen hier op Wijnkronieken.
Kellerei/Cantina Girlan
Om te beginnen Kellerei Girlan, in het gelijknamige dorp, gelegen ten zuiden van Bozen, westelijk van de Etsch/Adige en al een heel eind richting het volgende wijngebied in Noord-Italië, Trentino. We arriveerden hier na een niet al te inspannende wandeling over heuvels en door bossen, en werden ontvangen door Geschäftführer Oscar Lorandi. De Kellerei ontstond in 1923 en verbind anno 2014 ongeveer 200 kleine wijnboeren met in totaal 215 hectare wijngaard. Delen van de kelders stammen uit 1470, maar in 2011 heeft het bedrijfscomplex een moderne update gekregen. Uiterst moderne persen en transport van de druiven via zwaartekracht zijn onder de nieuwste aanpassingen. Naast roestvrijstalen tanks zijn ook de oude betonnen cuvées nog altijd in gebruik. Lorandi vertelt onder andere dat beton beter in staat is wijn te stabiliseren dan roestvrijstaal. Voor de toekomst staan zelfs hypermoderne betonnen eieren gepland.
Na een korte keldertour is de proeverij aan de beurt, waar we natuurlijk voor zijn gekomen. Hoogtepunt van die proeverij zijn de wijnen van vernatsch, waarvan we er negen proeven: drie jaargangen van het beroemde Fass nr. 9 en zes jaargangen van de Vernatsch Gschleier Alte Reben. Slechts 18% van de productie van Kellerei Girlan is nog Vernatsch, tegen 50% in 1993. Persoonlijk ben ik wel blij dat deze Kellerei nog steeds een aanzienlijk deel van deze druif verwerkt. De proeverij heeft ons namelijk met een aantal prachtige exemplaren doen kennismaken! We startten met drie jaargangen Chardonnay Flora, maar de rode wijnen maken de meeste indruk.
Fass nr. 9 is een wijn uit de middelste kwaliteitsreeks van Girlan, waarin de vernatsch vooral ongecompliceerd, fruitig en een tikje mineraal is. Hij wordt alleen in goede jaren gemaakt, van stokken die zo’n dertig jaar oud zijn. In je glas is het een heerlijke wijn, en een goed voorbeeld van wat deze druif, die niet al te best bekend staat (want verantwoordelijk voor veel bulkwijn in vroeger tijden), kan opleveren als hij goed behandeld wordt. Vernatsch is overigens een makkelijk druivenras, aldus Lorandi. De opbrengsten zijn hoog, de plant is niet gevoelig voor ziektes en vraagt geen ingewikkelde behandeling in de wijngaard. Het ras staat al meer als 2000 jaar in Südtirol, maar zou oorspronkelijk uit de Balkan komen.
Waar vernatsch écht toe in staat is, proeven we in de zes jaargangen Gschleier, uit de toplijn van Girlan. De stokken voor deze wijn zijn tussen de 80 en 110 jaar oud, groeien in de traditionele pergola-vorm en krijgen geen irrigatie. Vooral de 1999 maakte grote indruk: helderrood van kleur, nog zeer aangenaam om te drinken, veel fruit en met mooie zuren. Van de 2012 neem ik een flesje mee: deze volle, romige, soepele en toch lekker stevige wijn zal thuis wel bevallen. En er worden maar 15.000 flessen van gemaakt.
Opvallend aan de flessen van Kellerei Girlan zijn nog de etiketten. Deze werden ooit door cartoontekenaar Paul Flora ontworpen. Flora was een vriend van een voormalige keldermeester van de Kellerei, vandaar. (Wijnen van Kellerei Girlan tref je bij Les Genereux en bij Sauter.)
Kellerei Terlan/Cantino Terlano
Naar deze Kellerei moet ik gewoon nog eens terug! We kwamen er aan na een lange dag, waarop we begonnen met een proeverij met Sekt, vervolgens een stevige wandeling maakten en ook de weg nog even kwijt waren. Bovendien was het warm, de laatste dag van mijn wandelweek en moesten we op tijd terug zijn in het hotel om weer op tijd opgehaald te worden voor het laatste grote wijn-spijsdiner. Alles bij elkaar geen optimale condities om wijn te proeven. Wat we proefden, was echter zeer indrukwekkend. Vooral witte wijnen stonden tijdens deze proeverij centraal. Het zijn ook de wijnen waar Kellerei Terlan beroemd om is; 70% van de productie is wit, 30% rood.
Recent is Kellerei Terlan gefuseerd met de coöperatie van Andrian, een dorp aan de overkant van de Etsch. Beide coöperaties stammen uit 1893 en zijn daarmee de oudste van Zuid-Tirol. In de productie en de marketing worden de beide bloedgroepen echter gescheiden. De bodems in Andrian zijn namelijk heel anders dan in Terlan, vertelde onze gastvrouw: kalk in Andrian, kwarts en porfier in Terlan. De wijngaarden van Andrian ontvangen bovendien de morgenzon, die van Terlan de avondzon. Andrian is daarmee koeler, hoewel Terlan ’s avonds weer profiteert van verkoelende briesjes die dan opsteken. In totaal worden jaarlijks 1,8 miljoen flessen geproduceerd: 1,4 door Terlan, 0,4 door Andrian. Van de wijnen maakten de Weissburgunders en Sauvignon Blancs de meeste indruk op me. Vooral een Weissburgunder uit 2002, een echte rariteit, wist de aanwezigen stil te krijgen. Ieder jaar wordt door de keldermeester één wijn uitgekozen voor een speciale behandeling. Die rijpt dan 1 jaar op een groot houten vat, om vervolgens zo’n 10 jaar op zijn gistcellen in roestvrijstalen tanks te rusten. De 1979 Terlaner (uiteraad wit) ligt overigens nog steeds in zo’n tank! De speciale wijn van 2002 was enorm licht van kleur, geurde onder andere naar basilicum en citrus en was nog heel fris en elegant. Echt een prachtige wijn!
Ook de Sauvignon Blanc Quartz 2012 was een kanjer, vooral als de wijn enige tijd in het glas zat. Vol, hoog aan de zuren, geuren van laurier en mineralen, heerlijk fris en mineralig in de mond. Volgende keer in Zuid-Tirol is Kellerei Terlan een van de eerste bedrijven die ik weer ga bezoeken. Dan wil ik bijvoorbeeld meer weten over de beroemde cuvée Terlaner, waarin diverse witte druiven gaan, en die al eeuwen gemaakt wordt. (Een uurtje na plaatsing wordt mij bericht dat de wijnen van Kellerei Terlan verkrijgbaar zijn bij Henri Bloem. Mooi zo!)
Kellerei Bozen/Cantina Bolzano
Als ik bij aankomst bij Kellerei Terlan al moe was, dan was ik uitgeput toen ik ontvangen werd door de heren van Kellerei Bozen, oenoloog Stephan Filippi en Geschäftsführer Klaus Sparer. Samen met Christine Mayr, voorzitter van de sommeliersvereniging van Zuid-Tirol, had ik een mooie maar lange dag doorgebracht. Bij Kellerei Bozen kwamen we rond half zes aan, een uur te laat voor onze afspraak. We proefden er 14 wijnen, hoofdzakelijk uit de hoogste van de drie lijnen.
Het huidige bedrijf is in 2001 ontstaan uit een fusie van de kellereien van St. Magdalena (1930) en Gries (1908). Proeflokaal en diverse faciliteiten vind je in Gries, recht tegenover een andere kellerei, Muri Gries, waarover volgende keer meer. Kellerei Bozen verenigt 215 boeren met in totaal 330 hectare wijngaard. Per jaar worden drie miljoen flessen geproduceerd. Controles vanuit het management zijn streng, maar ook kennis en advies worden door adviseurs/controleurs op een dagelijkse basis verstrekt. Bodems van de aangesloten wijngaarden zijn divers: bijvoorbeeld gravel in Gries en losse, zanderige bodems met porfier op de hellingen van de Ritten. Lagrein en St. Magdalena-wijnen (hoofdzakelijk vernatsch) zijn speerpunten van het bedrijf. Wat me hier opviel waren de Lage-namen op de fles. Vanwege de talloze verschillende microklimaten en verschillen in de bodem worden voor de hoogste lijn de druiven van afzonderlijke wijngaarden ook afzonderlijk verwerkt en gebotteld. Zo proef ik een Merlot Siebeneich, een Kretzer (Lagrein rosé) Pischl, een Sauvignon Blanc Mock en een Chardonnay Kleinstein, bijvoorbeeld.
Wegens mijn vermoeidheid kon ik de rode wijnen niet meer zo goed beoordelen, maar wit kwam fris, fruitig en erg toegankelijk op me over. Wel genoot ik van het experiment dat Stephan Filipi met ons uithaalde: hij liet ons de rode wijnen steeds in twee verschillende glazen proeven. Zowel in geur en smaak maakte dat een enorm verschil. Zo komt de Lagrein Riserva Taber 2011, een zeer geconcentreerde, krachtige maar toch soepele wijn in het kleine glas veel krachtiger over dan in het grote. Ook de fruitige aroma’s van de Lagrein zijn heel verschillend in beide glazen.
Tot slot mocht ik nog twee zoete snoepjes proeven. Vooral de zeldzame Rosenmuskateller 2013 Rosis beviel goed. Lekker frisse zuren, zoet en zuur mooi in balans, mooi elegante aroma’s van rozen. Bij vertrek had ik het idee dat ik de wijnen veel te weinig aandacht had gegeven, dus ook hier moet ik nog maar eens, uitgerust, terugkeren! De wijnen verdienen het zeker. (Wijnen van Kellerei Bozen worden In Nederland geïmporteerd door Karakter Wijnimport.)
Volgende keer: Klosterkellerei Muri Gries en de Unterganznerhof van Josephus Mayr, beide Lagrein-specialisten.
Met dank aan Wijnwandeltochten.org en – voor het bezoek aan Kellerei Bozen – de stad Bozen.
