Wijnhuizen bezoeken op Santorini is een zeer aangename bezigheid. De toerist die speciaal voor de wijn naar Santorini gaat, zal zeker niet teleurgesteld worden, in tegendeel. Tijdens ons recente bezoek aan het eiland viel het me op hoe toegankelijk de wijnhuizen zijn. Allemaal hebben ze een gastvrij proeflokaal, en diverse hebben zelfs een gastronomisch restaurant waar je de wijnen van het huis begeleid door gerechten van topchefs kunt proeven. Dat tref je elders in de wereld wel eens anders.
Begin september was ik op vakantie op Santorini, en bezocht diverse wijnhuizen. Daarna volgende nog een aantal wijnhuisbezoeken als onderdeel van een wijnreis met de Verenigde Vinologen Nederland. Voor een introductie op Santorini en de wijnen, zie mijn eerdere artikel.
Op vakantie bezocht ik
Sigalas, in Oia. Wijnhuis dat nog de naam draagt van vermaard wijnmaker Paris Sigalas, hoewel het bedrijf inmiddels verkocht is. Ligt in het noorden van het eiland, een van de weinige daar. Sigalas zelf experimenteerde met moderne druivenrassen, maar hield juist ook de oude rassen van Santorini in ere. Restaurant en proeflokaal liggen in een groene oase en worden druk bezocht door mensen die hier even een glas komen drinken, of genieten van een kleine proeverij met hapjes. Wij boekten hier de Vulcano Diver’s Tour. Na ontvangst met een bubbeltje (niet van het eiland) en een korte uitleg in de wijngaard naast het restaurant volgden vier wijnen, met vier fantastische hapjes.
- Aidani, krachtig en vol fruit. Gerechtje erbij helaas niet genoteerd. Deze druif wordt steeds vaker in zijn eentje gevinifieerd, met fijne resultaten. Aidani is de meest aromatische van de witte druiven van het eiland.
- Seven Villages Imerovigli 2018, prachtige 100% Assyrtiko uit wijngaarden in Imerovigli, het hoogst gelegen dorp van het eiland. Sigalas heeft in deze serie nog 6 andere ‘dorps’wijnen. Voor een volgende keer zou een proeverij van alle 7 naast elkaar leuk zijn, om te vergelijken. Het schijnt dat de wijnen van het dorp Pyrgos de meeste naam aan het maken zijn. Hierbij een ‘mezze’ van aardappel, sardine, dille, ei. Topcombinatie.
- Mavratragano 2019, bij een gerecht met gerookte witte aubergine. Nog zo’n heerlijke combinatie. Komt vooral door de rokerigheid van de Mavrotragano.
- Apiliotis, van mandilari-druiven, zoet, bij romige chocolade. Uitstekende balans, fijne zuren. In de oude stijl van de iets minder zoete wijnen (maar nog altijd 270 gr restsuiker per liter!), mezze genaamd. Jammer dat een we geen flesje hebben meegenomen. Maar fijn om iets van die rijke traditie van zoete wijnen op het eiland hier te proeven.
Artemis Karamolegos, in Exo Gonia. Hier schoven we aan voor een lunch met de eigen wijnen in restaurant Aroma Avlis, en waren van zowel de kwaliteit van de wijnen als van het eten erg onder de druk. Top gastronomie! Zowel de Aidani als de Assyrtiko ‘34’ van 120 jaar oude stokken, waren geweldig. De eerste levendig, met veel citrus en een stevige vulkanische mineraliteit. De laatste complex, zo’n wijn waar je telkens weer aan wilt ruiken en een slokje van wilt nemen. Heel langzaam. Het werd een lazy afternoon. Artemis Karamolegos maakt ook een orange wine, Mystirio, van 100% assyrtiko, met 21 dagen schilcontact. Op verzoek mocht ik hem proeven. Een boeiend experiment, dat een complexe wijn leverde. Maar misschien geen wijn die op een warm terras tot zijn recht komt.
Koutsoyannopoulos (tevens wijnmuseum), in Vothonas. Wijnhuis is sinds 1870 actief op het eiland. We kwamen hier vooral voor het wijnmuseum, met veel informatie over de historie van de wijnbouw op Santorini. Werkzaamheden in de wijngaard en de kelder zijn met poppen uitgebeeld; oude historische apparaten, documenten en foto’s geven een verder beeld. Verrassend is de ‘high-tech’ ijzeren pers die de Griekse koning Otto (regeerde van 1832 tot 1862), van geboorte een Beierse edelman, naar Griekenland haalde, voor de verwerking van de oogst op zijn buitenverblijf in Tatoï, Athene. De wijnen die we na afloop konden proeven heb ik als wat rustiek omschreven. Ook Koutsoyannopoulos bleek een orange wine van 100% assyrtiko te maken. Hiervan proefden we de 2017, eveneens een experiment, maar niet te vergelijken met de kwaliteit van Artemis Karamolegos. Van de wijnen vond ik alleen de zoete, rode Kamaritis, van zes druivenrassen (assyrtiko, aidani, athiri, mavrotragano, mandilaria en mavrathiro) de moeite waard.
Bij een bar in Imerovigli proefden we de wijnen van Vassaltis, voor mij wel de mooiste Assyrtiko (2020) en de fijnste witte blend (assyrtiko, aidani en athiri), Nassitis 2020, die ik geproefd heb. Of zou dat komen doordat we er zo heerlijk zaten, met zicht op de caldera, in de ondergaande zon? Ik sluit het niet uit. Als ik nog eens op Santorini kom, wil ik in ieder geval bij dit huis langs gaan.
Met de Verenigde Vinologen Nederland voegde ik daar nog aan toe
Anhydros, met cellar door restaurant net buiten de hoofdstad Fira. Jong bedrijf dat vooral met vergistingsvaten aan het experimenteren is. Beton, hout, keramiek etc… Gevestigd in een oude openluchtbioscoop, met kwalitatief hoogstaand restaurant. Prachtige range wijnen, geweldige Assyrtiko’s en uitzonderlijk goede chef. Puur genieten! Aangezien we hier ’s avonds laat dineerden, heb ik er geen aantekeningen gemaakt. Moet je ook eigenlijk zo min mogelijk doen op Santorini, gewoon genieten!
Argyros, in Episkopi. Wijnhuis uit 1903 dat sinds enige decennia de stap naar eigen botteling heeft gemaakt. Diverse lijnen, waaronder een zeer populaire Atlantis, die op veel plekken op het eiland én in de wereld is te krijgen. Uitstekende kwaliteit. Een grote schat van het huis zijn de eeuwenoude stokken. Maakt tevens een top Vin Santo. Wat een voorrecht om die te mogen proeven. Heeft een modern proeflokaal, geopend in 2017.
Wij proefden
- Atlantis White 2021, van jonge stokken assyrtiko, aidani en athiri. Lekker voor iedere dag.
- Estate Argyros Aidani 2020, van 40 jaar oude stokken. Slechts 800 flessen van gemaakt, dus een ware traktatie. Met fijne zuren en een zilte toets.
- Estate Argyros Assyrtiko 2020, van 100-200 jaar oude stokken en geselecteerde percelen. Enorme lengte, citrus en mineraliteit.
- Estate Argyros Assyrtiko Cuvée Monsignori 2017, van de oudste stokken, van een perceel dat vroeger voor de heren van de kerk gereserveerd was. Lag 9 maanden op de lie en rijpte 1 jaar op fles. Citrus en steenfruit, prachtige gebalanceerde zuren, mineraal, fantastische afdronk.
- Vin Santo 2013, blend van assyrtiko, aidani en athiri, 3 jaar gerijpt in oude cementen vaten, daarna 3 jaar in eiken vaten. Karamel in de afdronk, abrikozen, rozijnen en vijgen. Mooie zuren, heerlijk snoepje.
- Vin Santo 2001, lag 16 jaar op houten vat. Voor 0,5 liter vin santo zijn 11 kg druiven nodig. Om even stil van te gaan genieten.
Over de Vin Santos werd nog verteld dat de productie van deze zoete wijnen ook tijdens de Ottomanen (18e en 19e eeuw) nooit is gestopt. Gelukkig maar, anders was dit verrukkelijke wijntype misschien verloren gegaan.
Gaia, in Exo Gonia, aan zee, gevestigd in een oude tomatenfabriek. Maakt onderdeel uit van het bekende bedrijf uit Nemea van Yiannis Paraskevopoulos. Specialiseert op Santorini vooral in Assyrtiko. We hadden het voorrecht door Yiannis zelf ontvangen te worden, en hingen urenlang aan zijn lippen. Proefden vatmonsters, leerden veel over low ph en genoten van de bijzondere plek aan zee. We proefden de wijnen bij wat simpele maar smakelijke mezze. Over het algemeen ervoer ik de wijn als streng, de Wild Ferment beviel het beste.
Over Gavalas schreef ik voor de Verenigde Vinologen Nederland een kort verslag, dat hieronder volgt.
Als eerste wijnhuis op onze reis bezochten we Gavalas Winery. De proeverij vond plaats op het dak van de historische bedrijfsgebouwen, op Santorini ‘canava’ genoemd. Bezoekers beneden, op een binnenplaatsje, hadden zicht op de oude wijnkelders en historische apparatuur; wij hadden uitzicht over het dorp Megalochori. Agelis Gavalas, die samen met zijn vader George het wijnhuis leidt, ontving ons en vertelde uitgebreid over de bijzondere omstandigheden van Santorini, maar ook over de geschiedenis van het familiebedrijf. Gavalas behoort tot de oudste wijnhuizen van het eiland; al 300 jaar maken ze wijn. Pas in de jaren ’90 van de vorige eeuw echter werd de omslag naar eigen gebottelde wijn gemaakt, op dat moment met 2 wijnen. Nu zijn dat er 11, verdeeld over zo’n 90.000 flessen in totaal. Gavalas legt zich behalve op Assyrtiko toe op wijnen van zeldzame druivenrassen. Daarvan kent het eiland er meer dan 40, die veelal van oudsher door elkaar in de wijngaard staan, hoewel assyrtiko altijd de hoofdmoot uitmaakt(e). Het vinifiëren van druivenrassen apart is een recente ontwikkeling, maar ook een hele onderneming. Tijdens de oogst moeten de verschillende druivenrassen door kenners in verschillende rondes binnengehaald worden, om apart te kunnen vinifiëren. Van die bijzondere druivenrassen proefden we aidani en katsano (wit), voudomato (rosé) en mavrotragano (rood). Bovendien was de katsano (85%) nog geblend met een beetje gaidouria (15%). De aanwezigen konden weer vijf nieuwe druivenrassen aan hun proefpalet toevoegen!
Uiteraard proefden we ook een aantal Assyrtiko’s. Waren de ‘Assyrtiko’s’ in het verleden vaak nog een blend tussen assyrtiko, aidani en athiri (en soms ook nog wel wat andere witte druiven), de trend sinds een jaar of 10 is om 100% Assyrtiko te maken. We sloten af met een nipje vin santo, een wijntype waar Gavalas beroemd om is. Voor vin santo wordt vaak een blend van de witte druivenrassen assyrtiko, aidani en athiri gebruikt, bij Gavalas in de verhouding 85-10-5.
Gavalas bezit een klein deel eigen wijngaarden. Daarnaast worden druiven gekocht van professionele telers en van gewone ‘amateurs’. Een praktijk die overigens op heel Santorini gebruikelijk is.
We proefden:
Aidani 2020; droog, wit. De meest aromatische van de witte druivenrassen van Santorini, wijnstokken meer dan 50 jaar oud. Bloemige aroma’s, vrolijke lichte wijn, heerlijk op het terras.
Katsano 2020; droog, wit. Voor het eerst in 2008 apart gevinifieerd, drogend met een bittertje in de afdronk. Bijzonder glas wijn, waar je voor naar het eiland moet; slechts 4.000 flessen jaarlijks.
Santorini 2020, droog, wit. ‘Basis’Assyrtiko, vol en mineraal, met aroma’s van citrus en steenfruit. Zilt, bittertje, hints van laurier. Stevige zuren (dé karakteristiek van Assyrtiko). In de karakteristieke blauwe fles.
Santorini Natural Ferment 2020, droog, wit. Assyrtiko. Vol en romig, citrus, mineraal, veel body en concentratie. Fantastische wijn, witte peper in de afdronk.
Nykteri 2020, droog, wit. Assyrtiko. Stokken van meer dan 50 jaar, fermentatie op rvs, 6-8 maanden op lie in licht getoast Frans eiken. Eik prachtig geïntegreerd, subtiel. Veel structuur, hoge zuren.
Voudomato 2019, droog, rosé. Voor het eerst in 2013 gemaakt, slechts 4.000 flessen. Veel fruit, prettige zuren, kruidig en pittig, bittertje.
Mavrotragano 2017, droog, rood. Belangrijkste rode ras van Santorini. Sigalas begon 20 jaar geleden als eerste met mavrotragano, als snel gevolgd door anderen, waaronder Gavalas. Wordt (bijna) als eerste geoogst. Zwart fruit, rokerig, stevige tannines.
Vin Santo 2012, edelzoet, wit. Van in de zon gedroogde druiven (10-15 dagen). Zeven jaar op houten vaten, gebotteld in 2019. Fantastische balans in zoet en zuur. Door niemand uitgespuugd!
