Een slijter rond 1936: over kinawijn, meiwijn en vermout

En, is er nog iemand die bisschopswijn heeft gemaakt afgelopen december? Weinigen, waarschijnlijk. Wij drinken eigenlijk zelden nog wijnen die op smaak gemaakt zijn met kruiden en andere ingrediënten, alleen bij speciale gelegenheden. Bisschopswijn in de winter heel soms, speciaal met Sinterklaas, op de ijsbaan of op de Kerstmarkt. Een enkele fanaticus maakt aan de  hand van oude recepten in de lente nog wel eens meiwijn, maar dan houdt het wel op. Of je moet vermout-liefhebber zijn, en regelmatig een fles Noilly Prat of Cinzano in huis halen – en dan niet om te koken….  (Kijk even op Wikipedia om te kijken wat vermout is.)

Dat was 70 jaar geleden wel anders. (Om maar niet te spreken van nog verder terug, in de middeleeuwen. Maar dat is een ander verhaal.) Op de assortimentslijst van wijnhandel A.C. van Dongen uit 1937 staan elf verschillende vermouts, drie kinawijnen, drie bisschopswijnen, en ook nog eens acht vruchtenwijn van eerste kwaliteit. In het seizoen verkocht hij bovendien ook meiwijn. Meiwijn maakte je van 30 liter witte bessenwijn (gekocht bij Rok in Alphen aan de Rijn), waarin je 120 tot 150 gram meiwijnextract gooide. Voor een betere soort nam je 20 liter bessenwijn, 10 liter witte Graves (witte wijn uit Bordeaux dus) en een zelfde hoeveelheid extract. Het leverde een product met een iets groene kleur. Eigenlijk hoort er in meiwijn verse Lievevrouwebedstro gebruikt te worden, maar dat was anno 1936 blijkbaar niet meer gebruikelijk om te doen! Extracten waren natuurlijk veel makkelijker.

In 1971 staan die soorten vermout nog steeds op de assortimentslijst; kinawijnen zijn dan echter verdwenen, evenals bisschopswijn en meiwijn. Alleen een paar vruchtenwijnen zijn overgebleven, zoals frambozenbessenwijn, sangria en ‘Atlas, medicinale bloedwijn’.  Hoe je frambozenwijn maakt, staat net als het recept voor de meiwijn in het overgeleverde, handgeschreven receptenboek van de firma: 20 liter bessenwijn en 150 gram frambozenlimonade-extract. Die bessenwijn mag rood of wit zijn, maar als je witte neemt, moet je hem wel rood kleuren….

Zelffabricage
Niet alleen kinawijn, bisschopswijn en meiwijn kon je zelf fabriceren, ook vermout, zo blijkt uit een boekje van de firma Duyvensz’ Zelffabricage-Systeem: voor Vermouth dí Turíno neemt men 8 Liter Witte Mistella of Samos, 2  liter Wítte Alicante en 150 tot 200 gram Vermouthwijn Bouquet!
Had je dan nog niet genoeg gemengd en geroerd en waren er klanten die behoefte hadden aan goedkope vruchtenwijnen, dan kon je volgens een andere brochure, van  Stoomessencefabriek Buter, nog fantasiewijnen maken: voor 10 liter Fantasiewijnen van Vruchtenwijnen neemt men Kruisbessen- of goed belegen appelwijn voor diverse mengingen, omrede deze het meest neutraal zijn.

Er wordt wel gewaarschuwd in de zelffabricage-brochures:

WIJNFABRICAGE
Eenige nuttige wenken en raadgevingen ten opzichte van de
Wijnbehandeling.

Bij de bereiding der wijnen gelieve men er vooral op te letten, dat het fustwerk van te voren flink met heet water is uitgebroeíd, waarna het wordt nagespoeld met koud water en moeten de fusten vóór het vullen flink worden gezwaveld. Deze behandeling is vooral noodig voor die wijnen waar suikersiroop in verwerkt wordt en de kans van gisting vrij groot is. Wil men dus dienaangaande niet voor onaangename feiten komen te staan, dan raden wij een ieder aan omtrent een en ander de meest gewenschte adviezen in te winnen. Wat de samenstelling van de verschillende wijnen betreft kan men naar eigen smaak de onderlinge verhouding min of meer wijzigen en hebben wij in dezen slechts de richting aangegeven.

P. S. Men gelieve er wel nota van te nemen, dat wij wat de samenstelling en de coupage der verschillende wijnen betreft ten opzichte van de keuringsdiensten geen enkel risico kunnen aanvaarden en de door ons gegeven formules onder toevoeging onzer Wijn-Bouquets alleen mogen dienen als leiddraad voor de samenstellingen.

En dan piepen wij tegenwoordig over ‘water bij de wijn’….

Kinawijn
Tot slot die kinawijnen. Die houden me al een poosje bezig. En anderen ook, blijkbaar, want recent ontstond op LinkedIn in de groep Vinologen van de Wijnacademie een leuk gesprek over deze wijnsoort. Slijters maakten het zelf: 5 liter Samos, 2 liter roode Bordeaux en 3 liter zoete roode wijn met kina-extract naar smaak, of konden het per fles kopen van diverse vaderlandse leveranciers. De firma Oud was hiervan wel de bekendste én de duurste: f 2,20 per liter, tegen f 1,50 voor het merk 20/21 en f 1,40 voor De Adelaar. Een prijs voor zelfvervaardigde kinawijn wordt in de prijslijst van 1937 helaas niet gegeven. Ter vergelijking: een fles Nolly Prat [sic] kostte f 2,40, een fles Cinzano Vermout f 1,40 en een fles ‘gewone’ Bordeaux, St. Julien, f 1,90 per fles van 0,75 liter.

Kinawijn is wijn op smaak gemaakt met (extract van) kinabast, later dus de kant-en-klare’kina-extracten’. Volgens een deelnemer aan de LinkedIn-discussie werden er ook andere kruiden in de mix gebruikt, maar daarvoor heb ik nog geen aanwijzingen gevonden. In de uitgebreide prijscourant die door de firma Oud ter gelegenheid van het 100-jarig  bestaan van het bedrijf in 1977 werd uitgegeven wordt onder andere het volgende vermeld: In de eerste jaren vond voornamelijk toelevering van wijnen plaats aan de bewoners van de stad Purmerend en de directe omgeving. Naast de verkoop van buitenlandse wijnen, kwam de heer Oud al gauw met een eigen product op markt, dat bij het geachte publiek zeer populair werd: de Kina-Wijn. Vooral in de twintiger jaren was het in Noord- en Zuid-Holland een zeer bekend artikel. Er werd veel reclame voor gemaakt. Je zou kunnen zeggen dat de Kina-Wijn één van de eerste merkartikelen van Oud Wijnkopers was. Zelf maalde men de kina-bast en liet dat maalsel trekken op volle basiswijnen, zoals bijvoorbeeld de Malaga. Ook in Nederlands-Indië werd menige fles van deze kruidige, volle wijn geleegd. (Gegevens van deze website overgenomen.) In de LinkedIn-discussie werd eveneens opgemerkt dat kinawijn op het laatst alleen nog gemaakt voor de export naar Azië tot 1990.

Barolo Chinato
Een variant op kinawijn zou Barolo Chinato zijn, nog altijd te koop in Italië. Ron Andes weet in de LinkedIn-discussie te melden: ‘Barolo Chinato is heerlijk bij spekkoek, en nog te koop voor 15 euro af kelder per 0,5 liter. Het is een Barolo DOCG, gerijpt in Slavoons, eiken en op smaak gemaakt met specerijen. Meest karakteristieke smaak komt van de ‘Calissaja China’, een houtige plant met een donkerrode bast, afkomstig uit Zuid-Amerika, Kameroen en Borneo. Andere specerijen zijn onder andere steranijs, kardamom, rabarberwortel, gentiaan, koriander, nootmuskaat, vanille en sinaasappel.’

Calisaya zou een andere naam voor cinchona (kina) zijn, dus ook Barolo Chinato wordt blijkbaar met kinabast gemaakt. Maar of het daarmee vergelijkbaar is met kinawijn, weet ik niet. Kinawijn werd onder andere gewaardeerd wegens de medicinale kwaliteiten. Op een bewaard gebleven fles van het merk 20/21 staat onder andere: koortswerend, eetlustopwekkend, vitamine-houdende kina-wijn, bereid met zuiveren buitenlandschen wijn en deze vitamine-houdende kina-wijn is, behalve een smakelijk aperitief, bij uitstek geschikt ter voorkoming van verkoudheid en griep, en bovendien een krachtig hulpmiddel bij voorkomende nervositeit en vermoeidheid. Gebruik voor iedere maaltijd een glaasje (borrelglas), hetgeen tevens zeer eetlustopwekkend zal werken en bij nervositeit en vermoeidheid een wijnglas voor het naar bed gaan.

Zoiets kunnen we tegenwoordig nog best gebruiken…

Dit is een deel in mijn serie over een vaderlandse slijter rond 1936. Het eerste deel tref je hier.

Afbeelding van Oud gevonden via het Reclamearsenaal.