Engelse wijnbouw: niet alleen maar geschiedenis

Decanter, het degelijke Engelse wijnmagazine, meldde vorige week op haar website dat bij een onderzoek in Engeland is gebleken dat slechts 40% van de respondenten ooit Engelse wijn had geproefd en slechts 20% überhaupt wist dat er wijn in het Verenigd Koninkrijk werd gemaakt. Slechts 1% van de ondervraagden vertelde dat zij regelmatig een glas Engelse wijn dronken. En dat terwijl het land inmiddels 350 wijngaarden kent. Het onderzoek werd uitgevoerd vanwege de Engelse wijnweek. Matt Skinner, sommelier van Jamie Oliver, begreep de uitkomsten wel: ‘English wines are small [in volume] and they are swamped on the high street,’ he said. In andere woorden: Engelse wijnen kunnen in prijs en aantal niet op tegen de supermarktschappen met import uit bijvoorbeeld Australië, Zuid-Afrika en Zuid-Amerika.

Ik vrees dat de cijfers voor Nederland nog veel erger zullen zijn: hoeveel mensen weten dat er in Nederland wijn wordt gemaakt en hoeveel hebben ooit een glas daarvan op? Maar eigenlijk gaat het me daar niet eens om. Want Nederlandse wijn is in kwaliteit niet te vergelijken met Engelse wijn. Engelse wijn heeft sinds een aantal jaren een aardige naam opgebouwd en vooral de Engelse mousserende wijn is inmiddels internationaal bekend. De Engelse wijnbouw heeft daarnaast een veel rijkere historie.

Net als in Nederland is wijnbouw in Engeland geïntroduceerd door de Romeinen. De in Britannia gestationeerde legioenen en de bestuurlijke elite hadden dorst en sinds 43 na Chr. had iedere villa in de Britse provincie wel een paar rijen wijnstokken. In Northhamptonshire is bij het dorp Wollaston een 10 hectare grote Romeinse wijngaard uit de 2e-3e eeuw na Chr. opgegraven. Men vond stuifmeel van vitisplanten, aanwijzingen voor wortelstokken en greppeltjes die overeenkwamen met de manier waarop klassieke Romeinse auteurs adviseerden een wijngaard aan te leggen. Bovendien werden in de omgeving van Wollaston ook amforen geproduceerd.
In zijn Geschiedenis van de Engelse kerk en volk spreekt de monnik Beda, die leefde rond 700, over Engeland als een land waar de wijnrank op verschillende plaatsen verbouwd werd.

Willem de Veroveraar liet na 1066 zijn nieuwe Angelsaksische bezittingen gedetailleerd in kaart brengen en vastleggen in het zogenaamde Domesday Book. In dat elfde-eeuwse overzicht zijn zeker 40 grotere wijngaarden aanwijsbaar. Helaas voor de Engelse wijnbouw trouwde een nazaat van Willem, Hendrik, in 1152 met Eleonora van Aquitanië. In haar bezit waren de rijke wijngaarden van het zuidwesten van Frankrijk; gaandeweg nam de import van Franse wijnen het dan ook van de Engelse wijnbouw over. Kloosters hebben de Engelse wijnbouw nog tot de Reformatie in stand gehouden, maar nadat in 1536 alle kloosters waren ontmanteld, bleef er van de Engelse wijnbouw weinig meer over.

Het duurde tot 1951 tot in Engeland weer wijn op commerciële basis gemaakt ging worden. Majoor-generaal Sir Guy Salisbury-Jones plantte dat jaar in het plaatsje Hambledon in Hamphire zeer bewust een wijngaard aan met het doel op commerciële basis wijn te gaan produceren. Aan het eind van de jaren zestig zette de groei van de Engelse wijnbouw echt goed door. De kwalitatieve omslag is rond het begin van de jaren negentig ontstaan, onder andere dankzij eigenwijze producenten die met klassieke druivenrassen, bijvoorbeeld uit de Champagne, aan de slag gingen. Zo deed het Amerikaanse echtpaar Moss de Nyetimber-wijngaard in Sussex herleven, die al in het Domesday boek genoemd werd. Stuart en Sally Moss hadden zich voorgenomen mousserende wijn van topkwaliteit te gaan maken, vergelijkbaar met Champagne. De bodem van hun wijngaard is dan ook identiek aan die in de Champagne: krijt! Inmiddels is een mousserende wijn van Nyetimber geschonken tijdens de lunch van het 50-jarig regeringsjubileum van The Queen én zijn de flessen onbetaalbaar geworden.
Opvallend is het verschil in beschrijving van de Engelse wijnbouw in respectievelijk mijn editie van The World Atlas of Wine uit 1994 en de Wijnencyclopedie van Tom Stevenson uit 2005/6. In de Atlas komt de term mousserende wijn onder het hoofdstuk England and Wales niet eens voor; wijnen worden nog vooral gemaakt van Duitse kruisingen en hybriden. In de Encyclopedie wordt de loftrompet van de ‘schuimwijnen’ gestoken, worden de Duitse kruisingen verketterd en is de toekomst aan chardonnay en andere fatsoenlijke vinifera-rassen.
Er kan veel veranderen in 11 jaar.

Niet alleen binnen het Verenigd Koninkrijk zijn Engelse wijnen onbekend: in Nederland zien wij er zo goed als nooit iets van. In de database van het Wijninformatiecentrum kwam ik slechts één echte wijn tegen, en dan nog niet eens een mousserende. De andere wijn die in de database voorkwam was een vruchtenwijn. Zelf ben ik eens (twintig jaar geleden) op bezoek geweest bij Carr Taylor, in de buurt van Hastings. In die tijd was deze wijngaard één van de eerste producenten van op de fles rijpende mousserende wijnen. Sinds die tijd heb ik eigenlijk geen Engelse wijn meer gezien of geproefd. Volgend jaar misschien toch maar eens oversteken tijdens de Engelse wijnweek…

Bronnen, behalve de reeds genoemde boeken: English WineProducers, the Marketing Association of the English Wine Industry
Op de foto: Nyetimber Vineyards