In het Centraal Museum te Utrecht is nog t/m 28 juni de tentoonstelling Scorel’s roem te zien, over Jan van Scorel en de schilderkunst in Utrecht in de 16e eeuw. Over het algemeen ben ik niet zo’n fan van ‘pure’ kunsttentoonstellingen. Ik zie en lees liever meer over het dagelijks leven in het verleden. Maar gelukkig bieden de werken van Van Scorel daarop ook veel zicht. Zo zijn de portretten die hij schilderde fantastisch: vooral die van zijn geliefde Agatha van Schoonhoven, maar ook de hier afgebeelde, van een onbekende man, uit 1529. Misschien is het wel een wijnkoopman…. En de vele langwerpige panelen met Jeruzalemgangers natuurlijk: hooghartig en deemoedig, oud en jong, mannen in alle soorten en maten, allemaal vereeuwigd omdat zij een pelgrimstocht naar Jeruzalem hadden ondernomen. Zo krijg je tenminste een beeld van de mensen in het zestiende-eeuwse Utrecht.
Overigens was Jan van Scorel een zeer interessant man: schilder, maar ook kanunnik van Sint Marie bijvoorbeeld. Of zoals zijn biograaf Carel van Mander het begin 17e eeuw uitdrukt: Schoorel was seer ghemeensaem en aenghenaem by alle groote Heeren van Nederlandt, was een Musicien, Poeet, oft Rethorisijn, die veel fraey Spelen van sinne, Batementen, Refereynen, en Liedekens heeft gemaect, seer lustigh met den Handt-boogh te schieten, veerdich en vast in Talen, als Latijn, Italiaens, Fransoys, en Hooghduytsch, mildt en vroylijck van gheest, doch in’t lest zijns levens gichtigh en graveeligh, t’welck zijn oudtheyt seer dede vervroeghen.
Van Scorel woonde samen met zijn Agatha in een huis op het terrein van het kapittel en kreeg met haar zeker zeven kinderen. En … hij was wijnkenner. Tenminste, dat lees ik in een biografie van een van zijn leerlingen, Anthonie Mor, geschreven door Thera Coppens. Van Scorel’s kennis over wijn was zodanig dat het kapittel hem in september 1540 naar Artois (Noord-Frankrijk) zond, om er op de grote wijnmarkten wijn te gaan kopen. Samen met een aantal bedienden en zijn leerling Mor logeerde de inmiddels al beroemde schilder in de benedictijnerabdij van Marchiennes (begin 19e eeuw afgebroken). Marchiennes was een goede uitvalsbasis om de stapelmarkt van bijvoorbeeld Valenciennes, aan de Schelde, te bezoeken, waar allerhande Franse wijnen werden verhandeld. Het was voor de wijnhandel een turbulente tijd. Nog geen jaar later zou Karel V de wijnhandel danig gaan reorganiseren. Wat voor wijn Jan van Scorel mee terug bracht naar Utrecht, is misschien nog te achterhalen in de archieven van het kapittel van Sint Marie. Als ik nog eens tijd heb…..
Portret: Rijksmuseum