Kennismaking met Franciacorta

Hoewel er dit jaar op de kop af 50 jaar mousserende wijnen worden gemaakt, is het gebied Franciacorta, noordoostelijk van de stad Brescia in de provincie Lombardia, Noord-Italië, bij de gewone wijnliefhebber in Nederland niet echt bekend. Aan de kwaliteit van de wijnen ligt het niet, die is uitstekend! En er zijn zelfs diverse uitstekende Franciacorta’s te krijgen in Nederland. Het bekendste huis hier is waarschijnlijk Ca’del Bosco, maar er zijn nog meer dan 100 andere!

Een beetje marketing van dit gebied kan dus zeker geen kwaad, en dat heeft het consortium van de streek nu begrepen. Zij nodigden de European Wine Bloggers Conference uit hier hun vierde bijeenkomst te houden, en wisten er een geslaagde promotie-happening voor het gebied, de wijnen en de producenten van te maken.

Bezoekers van EWBC 2011 konden op diverse manieren kennis maken met de wijnen  van Franciacorta:

• Via een korte presentatie door een vertegenwoordiger van het consortium, in de historische conferentieruimte in Brescia, de Santa Giulia;
• via een grote proeverij in het stadsmuseum, waarbij bijna 40 producenten aanwezig was;
• via een avondexcursie op vrijdag, waarbij bij vier verschillende wijnhuizen een ontvangst en diner georganiseerd was;
• en via excursies op zondag, waarbij diverse producenten bezocht konden worden.

Daarnaast hadden individuele  producenten diverse andere initiatieven ontplooid, zoals Villa Crespia, onderdeel van het grotere Muratori. Zij hadden op mijn hotelkamer alvast een flesje Franciacorta klaargezet, waar ik later op vakantie aan het Gardameer erg van genoten heb. Bovendien ontvingen alle  bezoekers het loeizware maar schitterende boek Franciacorta, boordevol informatie en met portretten van veel belangrijke producenten.

Mijn kennismaking  met Franciacorta zal ik schetsen in verschillende bijdragen: Vandaag aandacht voor de basics. Wat is Franciacorta en wat vond ik van de diverse wijnen die ik geproefd heb? Binnenkort volgt een verslag van mijn bezoek aan twee producenten, Fratelli Berlucchi en de buren, Berlucchi Guido. Dit laatste huis is verantwoordelijk voor de allereerste mousserende wijn uit Franciacorta, gemaakt in 1961. De Italiaanse posterijen hebben er dit jaar zelfs een postzegel voor uitgebracht!

Terroir en microklimaat
Franciacorta is een gebied waarvan de bodems vooral bepaald zijn door wat een uit de Alpen gezakte gletsjer  hier in het Tertiair achtergelaten heeft: puin, rotsen, zand, klei, gravel. Kenners spreken dan van morene bodems. Deze bodems liggen in een hoefijzervorm aan de zuidrand van het Lago di Iseo; vanuit de lucht en op relieffotografie  is die hoefijzervorm goed te zien. Als bezoeker op de grond tref je echter vooral licht glooiende heuvels met hier en daar wat hogere topjes. Recent zijn die bodems met de modernste technieken in kaart gebracht, het zogenaamde ‘zoning’. De (meeste) producenten weten inmiddels precies uit wat voor materiaal hun wijngaardbodems bestaat en hoe ze bodem en microklimaat kunnen inzetten voor het beste resultaat.

Druivenrassen
Franciacorta produceert anno 2011 vooral mousserende wijnen, waarvoor pinot noir, chardonnay en pinot blanc gebruikt (mogen) worden. De stille, rode en witte, wijnen, vallen onder andere DOC’s, zoals Terre di Franciacorta en Curtefranca. Maar als iemand tegenwoordig zegt: ik schenk je een glas Franciacorta, dan wordt altijd mousserende wijn bedoeld! Op de etiketten van flessen Franciacorta staat geen DOCG-aanduiding meer (Franciacorta verkreeg die status in 1995), noch de term spumante. Net zoals je van champagne weet dat het mousserend is, moet je dat van franciacorta ook weten, is de gedachte.

Rijping op fles
De eisen voor een franciacorta zijn iets anders dan die voor champagne, cava of crémants. Het verschil zitten hem  in de rijpingstijden op fles. Voor non-vintage wijnen rijpt de wijn minimaal 18 maanden op fles (voor crémant is dat maar 9 maanden!), vintage wijnen blijven zeker 30 maanden in de kelder en reserva’s 60 maanden! Net als bij champagne is de oogst verplicht handmatig, maar de maximale opbrengsten per hectare zijn lager in Franciacorta. Het verdere wijnmaakproces is wel identiek, met uitzondering dus van die rijpingstijden.

Geproefde wijnen
Uiteraard heb ik vele Franciacorta’s kunnen proeven: brut, extra brut, brut nature, satén, rosé.  De smaakprofielen en toegestane hoeveelheden restsuiker zijn vergelijkbaar met andere mousserende wijnen. Franciacorta’s kunnen uiteenlopen van streng en serieus tot vrolijk en fruitig. Ik had in Nederland de wijnen van Ca’ del Bosco en La Montina geproefd, beide tamelijk streng. Van Cascina San Pietro proefde ik recent de sáten, een veel milder en ik zou bijna zeggen ‘liever’ type Franciacorta. Dat komt door de lagere druk (5  in tegenstelling tot normaal 7 bar) en het exclusieve gebruik van chardonnay.

Even los van de wijnhuizen die ik bezocht, maakte ik kennis met wijnen van de volgende huizen:

– Ferghettina, geproefd tijdens het diner bij Fratelli Berlucchi. Op iedere tafel tijdens deze happening stonden wijnen van een ander wijnhuis, en ik trof de Ferghettina-tafel. Dit vrij kleine huis biedt zijn wijnen deels aan in prachtige vierkante flessen. De kwaliteit van de wijnen is ook nog eens uitstekend: vooral vrolijk en fruitig, met mooie mousse en fris fruit.

– Clarabella, de enige biologische producent, geproefd op de proeverij. Clarabella is een coöperatie en zet zich in voor de arbeidsparticipatie van mensen met psychiatrische problemen. De Brut had zeer gistige aroma’s, gerijpte tonen en was streng en droog, en erg mooi.

– Castello Bonomi, gelegen aan de rand van het gebied, op de hellingen van de Monte Orfano, op 275 meter hoogte. Geproefd: Cru Perdu en Satén, beide streng en mineraal; de wijngaarden liggen dan ook op kalkbodems.

– Villa Franciacorta, een grotere producent met een productie van 300.000 flessen. Vooral de Cuvette Brut 2005 beviel me goed, gemaakt van 85% chardonnay en 10% pinot noir. Vol en fruitig, ontwikkeld om te drinken tijdens alle gangen van een diner.

– Il Mosnel 1990, genipt tijdens het BYOB diner voorafgaand aan de conferentie en geschonken door eigenaar Lucia Barzano zelf. Zeer indrukwekkend!

– En mijn favoriet, op de valreep nog geproefd aan het eind van de proeverij: Cola Battista. Frisse en fruitige aroma’s in de Franciacorta Brut 2006, met veel rijp fruit. De wijn vergiste voor 30% in houten vaten en bleef daar 6 maanden in. Erg mooi, erg indrukwekkend. Wie haalt hem naar Nederland?

Zo’n conferentie is te vol en de indrukken zijn te veel om de wijnen uitgebreider te beschrijven. Gelukkig biedt Nederland zoals gezegd al een keur aan Franciacorta’s, en ik hoop van harte dat dat nog wat zal uitbreiden. De prijzen liggen overigens lager dan van champagne, maar hoger dan die van cava. Een goede middenweg, dus eigenlijk!