Tijdens de perspresentatie van Château Maestricht gaf importeur en wijnkenner Eric Sauter een inleiding over Limburgse wijn. De inleiding is naar mijn idee interessant voor iedereen die geïnteresseerd is in Nederlandse wijn, vandaar dat ik hem hier weergeef.
Laten we even niet meegaan in de discussie over de oorzaken van, en de verantwoordelijkheden voor, de nu waargenomen opwarming. Discussie of ruzie, invloedrijke wetenschappers hebben het over een ‘global warming swindle’ of wel de opwarmings-oplichting en anderen tonen echte bezorgdheid. Los van de menselijke verantwoordelijkheid, in beide kampen is er sprake van het waarnemen van opwarming. Het warmt op, ten voordele van enkelen, ten nadele van velen. We weten dat in het verre verleden er een opvolging is geweest van periodes met afwisselend opwarming en afkoeling.
Toen ik jong was konden we de Maas heel soms via het ijs dan wel via ijsschotsen oversteken. De bewoners van Londen hebben hetzelfde kunnen doen op de rivier the Thames. Engeland heeft ooit een periode gekend van welvarende wijnbouw en de hellingen rond de stad Maastricht waren bedekt met wijngaarden. De Romeinen hebben de wijncultuur geïntroduceerd in het thans verdeelde Limburg, verdeeld als resultaat van de stichting van staat België in 1831. Recent heb ik enkele knap uitgeruste wijnbouwbedrijven in Engeland bezocht, waarvan er een, NYETIMBER. In handen van de Nederlander Eric Heerema, die streeft naar een jaarproductie van 1 miljoen flessen mousserende wijn van hoge kwaliteit!
Tussen de 13e en de 15e eeuw kende Limburg in wijnbouwkundig opzicht een glorie-periode. Er was dringend behoefte aan wijn omdat het water in de natuurlijke staat ondrinkbaar was en alleen drinkbaar werd nadat het met wijn versneden werd. Wellicht voor veel wijnliefhebbers een legitiem argument om water voor intern gebruik te weigeren ten gunste van wijn, dit heerlijke en zo gezonde “plantaardige water”.
Op school in het Duitse Trier heb ik in de zestiger jaren de techniek van de suikerverrijking geleerd. Dit om het gebrek aan natuurlijke druivensuiker bij tekort schietende rijpheid op te heffen. Dit werd toen nog legaal gecombineerd met water, veel water om het teveel aan zuur letterlijk op te lossen. Deze techniek werd bij voorbaat toegepast bij wijnen als resultaat van een toch al monsterlijke overproductie. Met als doel de steeds dalende prijzen te compenseren. Het was de vervloekte, neerwaartse spiraal, die andere gebieden in Europa en zeker ook in Frankrijk geraakt heeft. Deze Duitse techniek werd destijds ‘Nassverbesserung’ of wel natte verbetering genoemd. Het begrip verbetering heeft hier een wel zeer cynische connotatie. De laatste, natte, is inmiddels verboden en de eerste, met alleen suiker, verliest terrein vanwege de steeds toenemende rijkdom aan natuurlijke suiker.
Sinds het systematisch vastleggen van de gemeten temperatuur vanaf 1706 zien we een bevestiging van de stijging van de temperatuur. In 2006 werd er in de beide Limburgen een gemiddelde jaartemperatuur van 11,2gr C. Waargenomen. Voor het jaar 2050 voorzien de metereologen een gemiddelde temperatuur van 12,6gr C.
De neerslag neemt ook toe maar met een neerslag van 800 mm kunnen we hier niet spreken van een overmaat aan regen of vocht. Bordeaux heeft een gemiddelde neerslag van 820 mm. De zeer voorzichtige renaissance van onze lokale wijnbouw dateert uit de jaren 70 van de vorig eeuw. Deze raakte destijds uitgedoofd, naar geruchten onder invloed van Napoleon, die het rooien van de wijnstokken bevolen zou hebben teneinde de concurrentie voor de Franse wijnen te elimineren. Maar het was ook de toenemende kwaliteit van het bier, dat net als de wijn werd gebruikt om het slechte water te verbeteren en drinkbaar te maken, die de wijnbouw minder lucratief maakte.
De eerste resultaten van de lokale, herboren wijnbouw waren bedroevend. Dunne, groene wijnen met een plantaardig karakter. Voorkomend uit een wijnbouw zonder de nodige kennis, met productieve klonen en niet aangepaste onderstokken. Mogelijk is dit de verklaring voor het huidige, volkomen onterechte cynisme van sommige Nederlandse journalisten/ wijnschrijvers. Ze lopen achter!
Nu de verbetering van het klimaat samen gaat met een verbetering van de know how en met een betere selectie van plantmateriaal en onderstokken, is er sprake van goed waarneembare vooruitgang. Bezoek de wijndomeinen en je ziet er volop kwaliteitspersen, roestvrij stalen uitrusting en gisttanks met temperatuurbeheersing, zeker bij de besten.
Vandaag de dag bevindt zich deze wijnbouw in de fase van de leergierige debutant, echter voorzien van een krachtige wil om vooruitgang te boeken. Deze wijnbouw zou nu in beide Limburgen zo’n 200 hectare beslaan, wellicht is dit anno 2012 nog meer. Amateurs, landbouwers en fruitkwekers proberen hun kansen. De landbouw bevindt zich in een moeilijke fase en hier ligt een kans voor een succesvolle conversie.
De belangrijke wijndomeinen beschikken over gemiddeld 3 hectare. Talrijker zijn zij die zich bezig houden met enkele aren tot een kwart hectare. De bodems met mergel, kalksteen en Limburgse Löss komen hier veel voor. Als er dan ook nog kiezel en grind bij komen, is er meteen sprake van een groot kwaliteitspotentieel. Percelen met een ligging op oost en zuid gerichte hellingen zijn in dit heuvelachtige landschap volop beschikbaar. De warme jaren rijgen zich aan een en het beroep op de mostverrijking vermindert op een spectaculaire wijze. Maar deze blijft voorlopig onmisbaar voor de gemiddelde productie en als er sprake is van minder warme jaren. Voor sommige rassen, met pinot gris als voorbeeld, wordt er soms al gevreesd voor een teveel aan suiker resp. alcohol. Om maar te zeggen.
De beslissing van Brussel om, ondanks de Europese overproductie, de chaptalisering niet te verbieden betekende voor veel lokale, noordelijke producenten een hele geruststelling. De druivenrassen die hier succesvol zijn: auxerrois, riesling, müller-thurgau, pinot blanc, pinot gris, chardonnay en de nieuwe, in Duitsland door het onderzoekscentrum van Weinsberg, ontwikkelde rassen als kerner en dornfelder. De adviezen worden gehaald in Trier, in de Duitse Moezelstreek, in Luxemburg, waar belangrijke leveranciers van plantmateriaal zitten en in de Elzas.
Een grote eigenaar met een prachtig kasteel, voorzien een schitterend uitgeruste wijnkelder en een grote wijngaard, heeft gemikt op de chardonnay en zijn klonen uit de Champagne en op de pinot noir uit dezelfde streek. We mogen de naam wel noemen: Kasteel Genoels Elderen bij Tongeren. Langzaam maar zeker begint zich een zekere herkenbaarheid in de lokale wijnen af te tekenen. De zoveel gebruikte en misbruikte term ‘terroir’ is ook hier van toepassing. De goede bodems doen zich gelden. Mineraliteit komt tot uitdrukking in de wijnen waarvan de stokken een volwassen leeftijd beginnen te bereiken en een diepe en goed drainerende bodem hebben. De beste producenten zijn enorm gemotiveerd en leergierig. Het helaas inflatoire begrip ‘passie’ is voor 100% op hen van toepassing. Dankzij deze noeste werkers heeft de Limburgse wijnproductie uitzicht op een goede toekomst en op een langdurige periode van bloei en welvaart. In dit kader wil ik de inspanningen van de Confrérie des Vins Limbourgeois niet onvermeld laten.
Het resultaat van dit alles is dat we de wijnen op talrijke wijnkaarten van prestigieuze en minder prestigieuze restaurants tegenkomen. Dat de gespecialiseerde wijnhandel ze in het assortiment heeft opgenomen en dat ze heel veel voor relatiepakketten en als wijngeschenk ingezet worden. We mogen er langzamerhand trots op zijn.
Weinig importeurs hebben zo’n indrukwekkende staat van dienst als Erik Sauter. Na universitaire leerperiodes in zowel Bordeaux als Trier trad hij anno 1964 in dienst bij het familiebedrijf Sauter’s Wijnkelders te Maastricht. Zes jaar later kreeg hij de algehele leiding. Naast zijn drukke bestaan als importeur werd hij ook wijnmaker en administrateur van Château Carcanieux in de Médoc, mede-eigenaar en wijnmaker van Domaine Mondivin in Hongarije, adviseur en medeaandeelhouder bij Maison Verget in de Bourgogne, vertaler van een Frans standaardwerk over wijnproeven, wijnconsulent, bestuurslid van de Académie Internationale du Vin en wijncolumnist. Na enkele jaren afscheid genomen te hebben van de (toen overgenomen) wijnhandel, kocht hij met twee kompanen het bedrijf twee jaar geleden terug en gaf Sauter Wijnen een nieuw elan.
[persbericht]
foto: Wijngaarden van de Apostelhoeve, in het Jekerdal, 2004
