Niet alleen ik hou me tegenwoordig bezig met wijngeschiedenis, ook Nico dook recent in de ‘boeken’. Hij vond uit waarom je in het gesproken Grieks een ander woord voor wijn gebruikt dan in het geschreven Grieks.
“Toen we laatst terugkwamen van een week vakantie op Korfoe (deels op het land, deels op het water) realiseerde ik me dat Griekenland op mijn lijst meest bezochte vakantielanden op de tweede plaats staat, na Frankrijk. Nu spreek ik een aardig mondje Frans (handig als je in Frankrijk met een wijnboer wilt praten), maar mijn Griekse woordenschat is hooguit 20 woorden groot. Eén van de weinige dingen die ik met die beperkte woordenschat kan, is in een restaurant wijn bestellen: meso litro krasi parakalo, oftewel een halve liter (karafje) wijn alstublieft.
Tijdens ons verblijf op Korfoe (en eerder ook wel) heb ik me afgevraagd waarom je vraagt om ‘krasi’, terwijl er op het etiket van een fles Griekse wijn toch ‘oinos’ staat (meestal οiνος, in modern Grieks uitgesproken als ienos). Toen ik eenmaal thuis was met uitgebreide toegang tot internet, heb ik het eens uitgezocht.
Het woord voor wijn in klassiek Grieks is οἶνος, wat destijds waarschijnlijk werd uitgesproken als ‘oinos’, maar in modern Grieks als ‘ienos’. Dit woord is verwant aan het Latijnse woord ‘vinus’ en woorden als wine, vin, wijn, wein en vino in moderne West-Europese talen.
In de Oudheid dronken de Grieken hun wijn verdund met water. Tegenwoordig doen we dat niet (behalve misschien bij Californische rode wijn van 15% alcohol of meer). Wat sommige mensen wél doen (een goede gewoonte) is tussen glazen wijn door regelmatig water drinken, maar dat terzijde.
De procedure van het verdunnen of aanlengen van wijn wordt in het Grieks omschreven als: κράσις του οίνου [krasis toe ienoe]. Dit gebeurde in een grote kom of bokaal die κρατήρ [kratier] werd genoemd, en dat woord is weer verwant aan ons woord ‘krater’.
De oude Grieken vroegen dus, als ze wijn wilden drinken, om κρᾶσιν οἴνου (krasien ienoe, aangelengde wijn) en na enige tijd werd die uitdrukking ingekort tot κρᾶσιν (krasien). In modern Grieks is die laatste letter weggevallen en zegt men ‘krasi’. En daarom vraag je in een restaurant dus om ‘krasi’ en lees je op de fles ‘oinos’.”
De kraters waar Nico het over heeft, vinden we terug niet alleen in Griekenland, maar in bijna alle culturen die contact hadden met de oude Grieken. Dat is inclusief het prehistorische Scandinavië en de Lage Landen! In tal van graven uit de eeuwen vóór en kort na het begin van onze jaartelling, zoals het bekende Vorstengraf van Oss, zijn grote metalen vaten gevonden waarvan men aanneemt dat ze gebruikt werden om wijn met water te mengen. Want alleen ‘barbaren’, die dronken pure wijn!
