Wijn, cultuur, geschiedenis en kerstsfeer gaan er hand in hand. De liefhebber van een lekker glas wijn met interesse in architectuur, Boeddhabeelden, wijngeschiedenis én een sfeervolle kerstmarkt kan ik aanraden een weekendje Traben-Trarbach te plannen, aan de Moezel. In dit dubbelstadje, gelegen op beide oevers van de rivier, wordt van eind november tot het eerste weekend van januari een bijzondere kerstmarkt gehouden, de Mosel-Wein-Nachts-Markt. Niet buiten, in de kou, maar binnen, in ondergrondse kelders waar tot de jaren ’70 van de vorige eeuwen de vaten wijn lagen opgeslagen.
Traben en Trarbach vormen als sinds de 16e eeuw een belangrijke overslagplaats voor Duitse wijn. De lokale heersers werden kort na de Reformatie protestant, waarna er vooral met geloofsgenoten in de Lage Landen contact werd gezocht om handel in wijn te drijven. Dat legde geen windeieren, want wij lustten wel een glaasje Duitse witte wijn in vroeger eeuwen. Aan het begin van de 19e eeuw ontstonden goede contacten met Berlijn en Pruisen, ook al protestant. Toen de Duitsgezinde koningin Victoria vervolgens ook nog eens belastingvoordelen voor Duitse wijn in Engeland wist af te dwingen bij haar regering, was de groei van de wijnhandel in Traben -Trarbach helemaal niet meer te stuiten. Ook de komst van een spoorlijn naar Traben speelde daarbij een grote rol.
Rond 1900 moet het plaatsje naar eigen zeggen de op één na belangrijkste transit hub voor wijn zijn geweest, na Bordeaux! Zo’n honderd bedrijven waren er toen actief in de stad, tegen nog slechts drie in 2015. Het belang van deze Moezelstad blijkt ook uit het feit dat het in 1889 één van de eerste steden in Duitsland was met elektrische straatverlichting, nog vóór Berlijn. In veel kelders trof ik onlangs bij mijn bezoek overigens nog de oude, werkende leidingen over porseleinen isolatoren aan.
Opslag
Al die wijn moest natuurlijk opgeslagen worden. De kelders onder de huizen werden steeds groter en uitgebreider, met soms wel ruimte voor 500 foeders van 1.000 liter. Ook de gebouwen bovengronds waren niet mis: in de stijl van de tijd, Jugendstil, verrezen tal van woonhuizen en bedrijfsgebouwen die ook nu nog te bewonderen zijn. Bijvoorbeeld het beroemde Hotel Bellevue, ooit eigendom van wijnhandelaar Richard Feist, met zijn torentje in de vorm van een Sektfles. Of het in 2009 geopende Buddha-museum, gehuisvest in de in 1903 door architect Bruno Möhring gebouwde panden van de firma Julius Kayser. Vergeet er vooral niet de prachtige gerestaureerde betonnen wijntanks te bekijken, met hun gipsen Jugenstil-ornamenten. Indrukwekkend is ook het huidige Hotel Moselschlösschen, ooit wijnhandel Rumpel & Cie. De kelder onder dit bedrijf is nu de grootste van de kerstmarkt.
In totaal zijn er 32 kelders te bezichtigen in Traben-Trarbach. Vier ervan doen mee aan de Mosel-Wein-Nachts-Markt. Tijdens de markt worden ook rondleidingen door diverse kelders gehouden, met bijbehorende mooie verhalen. In sommige van die kelders zijn ware wijnmusea ingericht, zoals in de Brückenkeller, onder de brug van Traben naar Trarbach. In de kelder onder Galerie Bogner is de kraan uit 1881 nog intact waarmee de meer dan 1.000 kilo wegende vaten uit de kelders werden getild.
Deze kelders zo vlak aan de Moezel waren trouwens lang niet altijd ‘hoog en droog’. De rivier voert in de winter nogal wat water af; bij extreem hoog water liep en loopt dat de kelders in. Om wegdrijven te voorkomen werden de vaten met ijzeren banden aan hun ligplaats bevestigd. Een andere methode was het klemmen van houten palen tussen het vat en het plafond. Een nat vat is geen probleem, maar drijvende tonnen die tegen elkaar en tegen de muren botsen uiteraard wel.
Verlaten ruimten
Na de Tweede Wereldoorlog kreeg de wijnhandel in Traben-Trarbach het moeilijk. Er waren tal van redenen: zonen en personeel keerden niet terug van het slagveld bijvoorbeeld, en bedrijven werden niet voortgezet. Bovendien nam de verkoop van wijn op flessen het over van handel in vaten. De wijnhandel veranderde van karakter, en de ondergrondse wereld raakte leger en leger. Grote delen raakten in onbruik en werden verwaarloosd. Een enkel bedrijf hield stand, zoals de firma Langguth. Deze wijngigant bestaat nog steeds en levert veel goedkope wijn aan supermarkten . Iedereen schijnt wel eens een wijn van het bedrijf op te hebben, verzekerde men mij. En inderdaad, ik ontdekte dat ik onlangs een fles Erben Dornfelder cadeau had gekregen van de buren. En die was helemaal niet slecht…
In de 21ste eeuw kwam echter de kentering voor de Traben-Trarbacher onderwereld. Kelders worden gerestaureerd, rondleidingen georganiseerd. Sinds vijf jaar is er ook de Mosel-Wein-Nachts-Markt, met een centrale rol voor een klein aantal ondergrondse ruimten. Je drinkt er een fris glas lokale Riesling, eet er een Flammkuche of kijkt er naar oude films van het beroemde jaren zestig treintje dat Traben-Trarbach met de buitenwereld verbond. Of je doet er je inkopen voor Kerst; de stalletjes verkopen handwerk en kwaliteitsproducten, en goedkope rommel is er zo goed als niet te vinden. Traben-Trarbach is slechts vier uur reizen van Utrecht. Een prima bestemming voor een weekendje weg, met een verantwoorde hoeveelheid wijngeschiedenis én prettige wijnen. Wat wil een mens nog meer…
Mosel-Wein-Nachts-Markt
27 november tot 20 december vrijdag tot zondag 11-21 uur
21 december tot 3 januari dagelijks 11-21 uur
gesloten op 24, 25 en 31 december
