Wonderlijk hoe sommige dingen soms samenkomen. Zo heb je nog nooit van een voorwerp gehoord, zo kom je het op diverse plaatsen tegen. Een vriendin van mij kwam terug van een vakantie uit Canada met enthousiaste verhalen over wijnglazen van Riedel zonder voet. Op de site van Riedel vond ik de O-Riedelserie, werkelijk prachtig van vormgeving, allemaal zonder voet. Ook een champagneglas behoort tot de serie, of liever een champagnebeker. Deze champagnebeker wijkt qua vormgeving wat af van de andere glazen in de O-Riedelserie en is in 2005 ontworpen voor de organisatie Living Beyond Breast Cancer in de VS. 15% van de opbrengsten van de verkoop is door Riedel gedoneerd aan deze organisatie die vrouwen helpt hun leven weer op te pakken na de constatering van borstkanker. Inmiddels is het glas wereldwijd uitverkocht, maar het zal in oktober 2006 weer te krijgen zijn, ook in andere landen dan de VS.
Ik had eigenlijk nog nooit van champagnebekers gehoord en kende alleen de flutes en de coupes. De vraag rees onmiddellijk: wie gebruikte er een champagnebeker en wie een flute of coupe? Wat maakt dat iemand voor het ene of het andere model kiest? Want je leest altijd dat je een wijn- en champagneglas bij de steel moet vastpakken. Onder andere om de kelk niet vies te maken (esthetische reden) en om de vloeistof niet nodeloos op te warmen (praktische reden).
Die champagnebekers kwamen ook via een heel ander kant op mijn pad. Toevallig is mijn vader bezig de champagnebekers in de glasserviezen van Leerdam te inventariseren. Bekende glasseries van A.D. Copier als Romanda en Smeerwortel hebben in de jaren twintig naast een coupe en/of een flute ook een champagnebeker. Ook in de series glazen van Copier, F.I. Meydam en andere ontwerpers van ná de oorlog komen tot in de jaren zestig champagnebekers voor. De meeste bekertjes hebben een hoogte van circa 10 cm en een diameter van 5 cm (bovenaan). Uit het afgebeelde Romanda-glas zou ik graag eens proeven hoe dat smaakt, champagne uit een beker. Ik vind het echt een snoepje!
Het onderzoek van mijn vader wijst ook uit dat een aantal van die bekertjes in catalogi van Leerdam in de periode 1945-1977 aangeduid werden als vruchtensapbekers, maar in losse folders soms als champagnebeker werden aanbevolen. Blijkbaar was het glas voor meerdere dranken te gebruiken en was er een soort doelgroepenbenadering. Waren de bekers misschien voor bepaalde exportmarkten bedoeld?
Allemaal vragen die mijn vader en ik nog niet opgelost hebben en die eigenlijk steeds meer vragen oproepen. Want waarom ontstond er in het verleden eigenlijk een steel aan een glas? De O-Riedelserie laat zien dat het er zonder steel ook heel mooi uitziet. Bij archeologische opgravingen worden zowel glazen met en zonder steel gevonden, maar een datum voor het allereerste glas met steel heb ik nog niet kunnen achterhalen.
In ieder geval dronk men in België tijdens de Eerste Wereldoorlog in bepaalde kringen champagne uit een bekertje. Dat volgt uit het volgende citaat uit het dagboek van Virginie Loveling: ” […]
ik heb voorname dames gezien met een champagne beker Heidsieck tusschen de witte glacé vingeren, in keurigen tailleur, de fijne bottientjes vooruitgestoken op een Smyrnasch tapijt […]”.
Je ziet ze voor je, die keuvelende, champagne-nippende dames… Maar blijkbaar dus met bekers in de hand, niet met coupes of flutes. Ik zou er graag tekeningen, foto’s of schilderijen van zien. Wie er één tegenkomt, laat het me weten!
Ailko Faber zegt
Marielle,
De steel zat aan het glas om te voorkomen dat de welgestelde heren niet bij hun glas konden komen.
Immers het was gebruikelijk om gestevende kragen te dragen en dan is een beker veel te kort. Je gaat dan ongetwijfeld champagne morsen.Ik veronderstel dat de tijdsgeest ervoor gezorgd heeft dat d steeltjes korter werden. Je kunt erg mooie replica’s kopen bij het Rijksmuseum overigens.
Mariëlla zegt
Ailko, dat vind ik toch een wat te simpele voorstelling. Gesteven kragen zijn pas van veel later, er is glaswerk hoog op een steel gevonden in zeventiende en achttiende-eeuwse beerputten (oa. Vlaardingen en Delft). Denk ook aan de grote Venetiaanse glazen uit nog eerdere eeuwen, toen er zelfs nog geen grote kanten kragen waren. Dus ik ben nog niet overtuigd door je uitleg 😉
Petra zegt
Ik heb ooit ergens gelezen dat de steel aan het glas ontstond omdat bij de luxe buffetten met wildzwijn en zo in de middeleeuwen niet met bestek werd gegeten. Er werd alleen een mes gebruikt. De steel ontstond dan ook omdat men altijd vette handen had.
In die tijd waren er ook stelen met ‘bobbels’, een soort verdikkingen zodat het glas door je vette handen niet zomaar weggleed.