Imponerend en zonovergoten lag het kasteel erbij, die juni-ochtend. Het interieur en de historische keuken zouden we die dag helaas niet zien, maar wel de prachtige moestuin en het eerder dit jaar geopende restaurant. Onlangs was ik te gast bij restaurant Bentinck, gevestigd in de stallen van kasteel Amerongen. In dit eigentijdse restaurant genoot ik van een lunch op hoog niveau, met goede wijnen. Kenmerkend aan het restaurant is dat de groenten uit de kasteeltuin een belangrijke rol spelen. Heel toepasselijk, bij een kasteel waar in vroeger tijden de moestuin voor kruiden, groente en fruit zorgde. We werden ontvangen in die historische moestuin, waar de zeventiende-eeuwse kassen weer in ere hersteld zijn. Welkomstdrankje was een heerlijke niet-alcoholische cocktail van vlierbloesem, munt, limoen en bleekselderij. Daarna volgde een reeks van verrassende hapjes, vaak gebaseerd op groenten en kruiden, maar ook met oesters, scheermessen en Hollandse nieuwe. Absolute topper voor mij was de macaron van kapucijners met citroengras. Hij smaakte net zo goed als hij eruitzag! Daarna volgde de échte lunch.
Wat die lunch voor mij écht de moeite waard maakte, was de historische ambiance. De gerechten en wijnen waren uitstekend, maar de wetenschap aan tafel te zitten op een locatie vol geschiedenis vond ik toch wel het boeiendst. Kasteel Amerongen was eeuwenlang de (zomer)woning van adellijke geslachten en werd tot in de twintigste eeuw bewoond. De leden van die geslachten kom ik in mijn historische onderzoek regelmatig tegen. Kort na de Eerste Wereldoorlog vond ex-keizer Wilhelm II er tijdelijk onderdak. Laatste bewoner was Godard graaf van Aldenburg Bentinck, naar wie het restaurant vernoemd is. De graaf vestigde zich in 1879 in Amerongen, bracht het kasteel opnieuw tot bloei en steunde de bevolking van het dorp met agrarische projecten. Hij overleed in 1940; zijn erfgenamen verkochten het kasteel in 1977 aan de Stichting Utrechtse Kastelen, die het in 1982 overdroeg aan de Stichting Kasteel Amerongen. Begin 2017 opende het restaurant zijn deuren; waar wij aanschoven, stonden voor de Tweede Wereldoorlog nog de paarden van de graaf op stal! Bij de verbouwing tot restaurant zijn de stalpartities en de marmeren voederplateaus intact gelaten. Daarnaast zijn tal van andere authentieke elementen bewaard gebleven, zoals een oude waterpomp en de zadelkamer, waar wijn ligt opgeslagen. Onder de houten vloeren van het restaurant is met glazen doorkijkjes de oorspronkelijke stenen stalvloer zichtbaar gemaakt.
Kasteel en personeel
Het kasteel zelf dateert in zijn huidige vorm uit de tweede helft van de zeventiende eeuw. Het werd door Godard Adriaan van Reede en zijn vrouw Margaretha Turnor herbouwd nadat de Franse troepen onder Lodewijk XIV het hadden platgebrand. Heel bijzonder is de dubbele brug die de toegang vormt. Via de bovenste brug betraden de eigenaren en hun gasten het kasteel; de onderste brug was voor het personeel. Die onderste brug kwam uit in het onderhuis, dat via een apart en weggewerkt trappenstelsel in verbinding stond met alle ruimtes. Zo kon het personeel ongezien van kamer tot kamer komen! Van de bewoners van kasteel Amerongen, zowel de eigenaren als het personeel, is veel bekend dankzij het rijke archief en de vele originele voorwerpen die nog in het huis aanwezig zijn. Over het leven van alledag op deze buitenplaats verscheen in 1997 het leuke boekje Keukengeheimen en tafelgebruiken. Aspecten van het dagelijks leven op een adellijk huis.
Historische recepten
Een belangrijk aspect van het dagelijks leven waren de maaltijden, zowel van ‘upstairs’ als van ‘downstairs.’ In het archief vind je daarover diverse bronnen, zoals het reglement dat Reinhard van Reede (1678-1747) voor de maaltijden van zijn personeel opstelde in 1731. Hieruit een bepaling: ’s morgens om 8 uur zal de keukenmeid ‘roots’ of kaas en brood in de voorkamer op tafel zetten, alwaar het volk zal kunnen komen ontbijten 3 kwartier tot een uur; daarna ruimt de keukenmeid het eten weer af.
Ook diverse handgeschreven recepten bevinden zich in het archief. Een aantal daarvan is afgedrukt in het genoemde boekje. Peter-Paul Swijnenburg, eigenaar van het nieuwe restaurant Bentinck, wist me te vertellen dat de recepten momenteel onderzocht worden om te kijken of er inspiratie uit te halen is voor het restaurant. Daar kijk ik naar uit, want dan wordt een lunch of diner bij Bentinck nog leuker!
Aelbesien
In het archief van Huis Amerongen bevinden zich ook documenten van verwanten van de families die op het kasteel woonden. Een zo’n document is het aantekenboek van Margaretha Wijts uit circa 1600; zij was een nicht van Margaretha Turnor. (Binnenkort zal ik hieruit enige recepten publiceren in het Jaarboek Oud-Utrecht 2017, dat gewijd is aan eten en drinken in Utrecht door de eeuwen heen.) Aangezien het op het moment aalbessentijd is, en aalbessen al eeuwenlang in de moestuin staan, kan ik de chefs van Bentinck misschien vast een tip geven: het recept voor ‘aelbesicrut’ van Margaretha Wijts. Zo te lezen is het een lekkere zoete dikke gelei om op te lepelen; meestal werden dit soort gerechten na het diner geserveerd. Gelei, moes of jam maken was een gebruikelijke vorm om fruit te verwerken. En niet toevallig zijn kookschriftjes en handgeschreven recepten van buitenplaats- en kasteelbezitters hoofdzakelijk gewijd aan het verduurzamen van de opbrengst van de moestuin en van wat de omringende natuur bood (wild, bijvoorbeeld).
Om aelbesicrut te maken Neemt de aelbesien en wasse scoon en dan stoese door en stroman [pers ze door een mand van stro] en neemt dan het sap drievierendeel suker tegen een pont van het sap en brect het suker eerst met water over het vier [vuur] en als het een sirop is dan doet het sap daer in en latet op een cleyn vier sien [koken] en roeret aldeur soe lange tot datmen het snyn [snijden] can dan is het genoch
Tot slot
Restaurant Bentinck is van woensdag tot en met zondag vanaf 11.00 uur geopend voor lunch, afternoon tea, borrel en diner. Bentinck beschikt over een terras met een indrukwekkend uitzicht op kasteel Amerongen. Op de (lunch)kaart staan behalve verfijnde gerechten zoals bij onze perslunch ook simpele soepen en salades, en zelfs een gewoon kopje koffie met taart is er te krijgen. Geen enkele reden dus om er niet een keer langs te gaan. En vergeet niet het kasteel en de moestuinen te bezoeken!
Meer foto’s van restaurant Bentinck en de moestuin zijn te zien op Facebook.
