Donderdag bezocht ik in Leiden twee tentoonstellingen die voor liefhebbers van eten en drinken de moeite waard kunnen zijn. Vandaag aandacht voor Schitterend Glas in het Rijksmuseum voor Oudheden (RMO), later deze week komt Eten! in het Museum voor Volkenkunde aan de beurt.
Wijn wordt pas sinds de achttiende eeuw in glazen flessen bewaard en later ook vervoerd. Als je op de schitterende tentoonstelling met Romeins en ander glas uit de Oudheid uit de collectie van het RMO loopt, is dat een verwarrende gedachte. Daar staan zulke prachtige, maar ook praktische voorwerpen van glas, waaronder flessen in vele soorten en maten, dat je je afvraagt wat er met die kennis in de tussenliggende eeuwen is gebeurd. (Een deel van het antwoord ken ik wel: het heeft ook te maken met de afsluiting van de fles. Pas met de ‘uitvinding’ van de kurk kon wijn ook langer in de fles bewaard worden…)
Vierkante flessen kenden de Romeinen ook: die kun je makkelijk tegen elkaar aan plaatsen en zo in een krat vervoeren, zonder ruimteverlies. Opvallend wijngereedschap is verder een titris, een hevel. Met dit glazen apparaat dat de vorm van een fles heeft, kan wijn worden overgebracht van een vat naar het glas. Als het flesje in de wijn wordt gedompeld, vult de buik zich door middel van de kleine gaatjes aan de onderkant. Met de duim sluit de gebruiker de tuit af en creëert zo een vacuüm. Wordt de fles daarna omgekeerd en de duim weggehaald, kan de wijn veilig in de drinkbeker geschonken worden.
Op de tentoonstelling staan verder de fraaiste parfumflesjes en er liggen zelfs voorlopers van kerstballen. Nou ja, niet helemaal, maar de levensechte glazen dadels zou je zo met een touwtje in de boom kunnen hangen. In die dadels werd in het Midden-Oosten zoete olie cadeau gegeven met Nieuwjaar. Een goede en zoete Nieuwjaar wensen de joden elkaar trouwens nog steeds op Rosj Hasjana (joods Nieuwsjaar).
Naast de flessen is er natuurlijk ook glazen drinkgerei. Van de prachtigste gekleurde luxe bokalen tot simpele bleekgroene bekerglazen. En uiteraard glazen op voet, waarvan ik nog steeds niet heb kunnen vinden wat nu de precieze achtergrond is. We vermoeden van alles, maar het antwoord werd ook op deze tentoonstelling niet gegeven. Misschien staat er iets over in de fraaie catalogus, die ik echter iets te prijzig vond om aan te schaffen (€ 17,95, 64 p.)
Tot slot wil ik ook een van de hoogtepunten niet onvermeld laten: twee prachtige karaffen in bleekgroen-blauw glas in de vorm van druiventrossen, gemaakt in de omgeving van Trier rond 150-200 na Chr. Met een beetje fantasie zie je het banket voor je waar uit deze houders wijn werd geschonken. Waarschijnlijk een banket voor frivole rijke dames en heren, die niet alleen van de inhoud genoten, maar ook van de vorm. Je zou er de tijdmachine van Dolf Wega van Amstelveen graag voor gebruiken. (Voor diegenen die hun jeugdklassiekers niet meer zo paraat hebben: uit Kruistocht in spijkerbroek, recent vrij aardig verfilmd!)
Schitterend Glas in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden is nog tot en met 4 maart 2007 te zien.