Schutters om de tafel

Gisteren was ik even in het Rijksmuseum. Natuurlijk om de diamanten schedel van Damien Hirst te bekijken, maar meer plezier had ik met de Meesterwerken, die vanwege de verbouwing van het museum nu allemaal lekker compact bij elkaar in de Philipsvleugel hangen. Het meest geboeid werd ik door het enorme schuttersstuk van Bartholomeus van der Helst uit 1648. Het schilderij toont de schutters van het Amsterdamse voetbooggilde Sint Joris voor de maaltijd bijeen, om de Vrede van Münster te vieren, het einde van de Tachtigjarige Oorlog. De maaltijd bestaat uit vlees en brood, en een dienstmeid brengt nog een grote pauw op een schotel binnen. Uiteraard wordt de maaltijd begeleid door drank. En dan wordt het voor mij interessant, want op het schilderij zijn diverse soorten glaswerk, kannen en andere wijnattributen te ontdekken. Zo is heel duidelijk te zien dat alle witte wijn uit roemers gedronken wordt, die grote groenigwitte bokalen waarvan er diverse exemplaren in het Rijksmuseum te zien zijn. Sommige zijn zo groot dat er een hele fles wijn in kan!
Een van deze roemers in de hand van een schutter wordt bijgevuld vanuit een metalen, mogelijk zilveren, kan met een lange tuit. Ook daaruit komt een doorzichtige vloeistof.
Andere schutters op het schilderij hebben een heel ander soort glas in de hand, een zogenaamd fluitglas, en die zijn altijd gevuld met een lichtrode, bijna roséwijn. Ook daarvan zijn prachtige exemplaren in het echt in het museum te zien. Was die lichtrode tot rosé wijn claret uit Bordeaux? Of een zoete wijn uit het Middellandse Zeegebied? In ieder geval was er blijkbaar toen al verschil in welke wijn je uit welk glas dronk!

Nog twee andere voorwerpen trokken mijn aandacht: de man in het zwart met de gele kousen en de rode band om zijn middel heeft zijn glas wel op een heel bijzondere manier vast: in een zogenaamde bekerschroef. Ik had er nog nooit van gehoord, maar deze bekerschroeven bestonden al in de 15e eeuw en werden gebruikt tot circa 1650. Ze waren van metaal, soms zelfs kostbaar metaal, en konden een roemer vasthouden. Het waren prestigieuze sierobjecten, vaak rijk versierd.

Tot slot staat helemaal links in de hoek van het schilderij een grote gouden bak op leeuwenpootjes. De druivenranken die in en om de bak slingeren suggereren voor mij dat dit een wijnkoeler is. Inderdaad staat in de bak een enorme ‘veldfles’, zo te zien van zilver. Zat hier dan de lichtrode wijn in? Nooit eerder zag ik een dergelijke container voor wijn, maar het lijkt me toch wel waarschijnlijk. Flessen waren er al wel, zeker voor het vervoer van het vat naar de tafel. Op het schilderij zijn ze echter niet te zien. Voor zo’n gezelschap als de schutters past een zilveren ‘veldfles’ natuurlijk prima. Ik ben wel benieuwd of ik gelijk heb, dus verder onderzoek volgt!
Overigens wordt het schilderij ook genoemd in het fraaie Rijksmuseum Kookboek. Over de wijn en het glaswerk is daarin echter niets te vinden, helaas.

Het Rijksmuseum Kookboek aanschaffen? Ga naar de boekhandel of klik op onderstaande afbeelding

Het Rijksmuseum Kookboek
Bert Natter

Tip: wil je de foto van de schuttersmaaltijd beter bekijken, klik er even op. Ieder detail is dan goed te bestuderen! Foto’s afkomstig van de website van het Rijksmuseum. De roemer is uit dezelfde tijd als het schilderij.