In juli 2015 kreeg ik een mailtje van René van Heusden, wijnschrijver en redacteur van Perswijn, helaas inmiddels overleden. Hij vroeg me of ik wist wat er bedoeld kon zijn met een wijn die Mulseau heette. Hij had de wijn gevonden in een werk van Markies de Sade, Justine ou les malheurs de la vertue, uit 1791. Samen met studiegenoot en wijnboer in de Bourgogne Roelof Ligtmans boog ik me toen over de kwestie, maar tot een definitief antwoord is het niet gekomen.
Ik vergat de kwestie, tot ik afgelopen vrijdag een bezoekje bracht aan het huisarchief van kasteel Twickel in Delden. Ik wilde kennismaken met het archief en eens nagaan of er mogelijk materiaal zou zijn dat voor mijn onderzoek naar wijngaarden geschikt zou zijn. Archivaris Redmer Alma liet me wat materiaal zien, waaronder rekeningen en bijlagen van rond 1700. In een pakket bijlagen van rekeningen over het begin van de achttiende eeuw, van Jacob van Wassenaer Obdam en zijn vrouw Adriana Sophia van Raesfelt, vond ik een rekening over de inkoop van wijnen over een aantal weken in 1710 en 1711. En daarop stond, tussen de Bourgogne en de Hermitage, Mulseau. Een mooie aanleiding om de speurtocht naar Mulseau toch weer eens op te pakken.
Meursault?
Om te beginnen, op basis van de klank van het woord ligt een associatie voor de hand met ‘Meursault’, een van de beroemde witte wijnen van de Bourgogne. En de kans is heel groot dat dat ook bedoeld werd. Echter, er zijn nog andere mogelijkheden. In Franse bronnen uit de achttiende eeuw wordt namelijk een plaatsje Mulseau genoemd dat zich ergens tussen Bar-sur-Seine en Châtillon-sur- Seine moet hebben bevonden, in een gebied tussen de Champagne en de Bourgogne. Helaas is het op Google Maps niet te vinden. Wat er het dichtst bij in de buurt komt qua klank is de hedendaagse plaats Mussy-sur-Seine. Hier was in de middeleeuwen wel degelijk een belangrijke wijnproductie, en volgens Wikipedia is het plaatsje nog altijd omgeven door wijngaarden. Kan met Mulseau wijn uit Mussy bedoeld zijn? Ik vind het weinig overtuigend en ik vind er ook geen enkele onderbouwing voor. Daarom ga ik voorlopig toch maar voor een identificatie met Meursault, al heb ik nog geen enkele directe link tussen ‘Mulseau’ en ‘Meursault’ kunnen vinden.
Diergelycke Witte Wynen
In het boek van de Markies de Sade wordt Mulseau samen met Tokai, Hermitage en Madeira bij het fruit gedronken. Als de Hermitage er niet tussen had gestaan, een stevige rode wijn uit de Rhône, zou je bijna gaan denken dat Mulseau een zoete wijn was.
Uit een Nederlandstalige bron, Incomen van de goederenrechten ende van de middelen deser stadt Brussel ende de conditien van de absolute verpachtinghe uit 1732, zou je dezelfde conclusie kunnen trekken. Daarin wordt Mulseau gevolgd door Frontignacken, Muscaden, Arboisen en Bisieren ‘ende andere diergelycke Witte Wynen’. Frontignac en muskaatwijnen zijn zeker zoet, Arbois zou dat geweest kunnen zijn. ‘Bisieren’ was wijn uit Beziers, maar ik weet niet of die zoet was. Wat we inmiddels wel met zekerheid kunnen zeggen: Mulseau was dus wit, niet rood.
Dat Mulseau een wijn uit de Bourgogne was, wordt verder bevestigd door een citaat uit het boek Esprit de Mercure de France uit 1810. Daarin staat Mulseau in een rijtje met wijnen uit de Bourgogne: ‘Le cercle de Champagne, dit agréablement l’ingénieux auteur de ce journal, fournit du vin de Rheims, d’Ay, d’Avenay et de Sillery. Celui de Bourgone: du vin de Tonnerre, de Beaune, de Chably et de Mulseau.
En dan is er nog een lijst met wijnen uit de Bourgogne die in 1816 via het water naar Parijs werden gevoerd. Daarin staat Mulseau genoemd direct vóór ‘Puligni’ en ‘Chassagne’, beide wijndorpjes waar het hart van de Bourgogne-liefhebber sneller van gaat kloppen. De kans dat hier iets anders dan Meursault werd bedoeld, is miniem.
Tot slot is er nog informatie uit het wijnlijstje van de familie Van Wassenaer Obdam zelf (zie afbeelding bovenaan dit artikel). Die informatie vertelt ons niet waar de wijn vandaan kwam, maar geeft wel meer inzicht in de aard van de wijn. Mulseau behoorde tot de duurdere wijnen, met een prijs van zo’n 2 gulden de fles. Als we de Mulseau even weglaten op de lijst, vinden we behalve de Picardan, een goedkope witte wijn uit Zuid-Frankrijk, geen witte wijn op de lijst. Wel rood (Hermitage, Bourgogne, Margaux (Margot) en zoet (Frontignac). Het zou dus heel goed kunnen dat Mulseau de rol van witte kwaliteitswijn vervulde in het huishouden van Van Wassenaer Obdam.
Tot zover de speurtocht naar de aard van Mulseau. Nu alleen nog eens uitvinden wat de relatie van het woord ‘Mulseau’ met het woord ‘Meursault’ precies is – anders dan een overeenkomst in de uitspraak.
Afbeelding archiefstuk Archief Twickel: inv.nr. 446/2, foto Mariëlla Beukers
