Het was tijd om te snoeien dit weekend. Mijn riesling uit Bernkastel-Kues en mijn boskoop zijn weer gestript van overbodige takken. Bovendien besloot ik eens te kijken wat De Verstandige Hovenier eigenlijk zegt over wijnstokken. Zouden er wel aanwijzingen staan over het onderhoud van wijngaarden in dit 17e-eeuwse handboek voor de eigenaren van buitenplaatsen? Tenslotte was ons land in die tijd niet echt geschikt voor de druiventeelt. Maar ik had geluk! Voor januari en februari vond ik snoei-instructies, en de komende maanden zal ik telkens even in dit handboek kijken om te lezen wat ik geacht wordt te doen aan mijn druivenstokken.
Stel je bij die wijngaarden op buitenplaatsen overigens niet te veel voor. Waarschijnlijk stond er een handjevol stokken op een beschutte plaats, zodat er zelf verjus gemaakt kon worden, of om wat tafeldruiven te hebben in de herfst. Een enkeling zal zover gegaan zijn echt wijn te maken. Aanwijzingen daarvoor zijn van harte welkom! Voor verjus werd het sap van onrijpe druiven geperst; het werd gebruikt in de keuken, vergelijkbaar met azijn.
Met De Verstandige Hovenier, dat voor het eerst in 1661 verscheen en enorm populair was in het Holland van de Gouden Eeuw, had de eigenaar van een buitenplaats een handvat om zijn tuinen te onderhouden. Eén van idealen van de rijke buitenplaats-eigenaar was de zelfvoorziening: zelf zijn eigen groenten, fruit en kruiden kweken, en daar met het gezin in de zomer van leven. Bovendien kwamen die gewassen en dat fruit niet alleen op de eettafel terecht, maar ook in de huisapotheek. Het boek bevat dan ook een forse hoeveelheid recepten voor medicijnen.
Recepten voor het eten, die tref je er niet in aan; die staan in De Verstandige Kok, recent door Marleen Willebrands nog in een moderne bewerking uitgegeven.
De Verstandige Hovenier – Januari
Men besnoeyt oock de wijngaert / met het nieuw licht / als ’t goet weder en een klare lucht is /sommige seggen eenige dagen na het nieuwe licht.
De Verstandige Hovenier – Februari
De verstandighe hovenier besnoeyt noch wijngaerden omtrent het nieuwe licht.
Men verplant oock wijngaerden as sij drie jaer out zijn / maer die maer een jaer out zijn / die zijn noch te teer om te verplanten / ten ware dan datse in korven of potten bewortelt waren som soo te versetten.
