De naam Apostelhoeve behoeft bij de meeste Nederlandse wijnliefhebbers geen verdere introductie, toch? Het bedrijf op de Maastrichtse Louwberg startte dit jaar precies 50 jaar geleden met een eerste aanplant van druivenstokken. Dat zij met die aanplant teruggrepen op een oude traditie van wijnbouw in het Jekerdal is bij het grote publiek echter veel minder bekend. Dankzij mijn promotie-onderzoek naar de geschiedenis van de wijnbouw in Nederland kreeg ik onlangs twee interessante boekjes in handen: Wijn in Maastricht en omstreken (2018) van amateur-historicus Joseph Moers en Over de wijnbouw in en om Maastricht zoals deze was en weer is van Jac. van Term. Dit laatste boekje verscheen in 1970, min of meer ter ere van Frits Bosch, oprichter van de wijngaard bij Slavante én mede-Initiatiefnemer van de hernieuwde aanplant van druivenstokken op de Louwberg. Van Term vertelt een bloemrijk verhaal van de historische wijnbouw rond Maastricht en somt tal van in archieven gevonden plekken op waar ooit wijngaarden moeten zijn geweest. Moers verzamelde een aantal citaten en vindplaatsen rondom wijnbouw die hij tijdens zijn vrijwilligerswerk in de archieven van Maastricht en Luik was tegengekomen.
Wandelen
In ons boekje De mooiste wijnwandelingen in Nederland (Gegarandeerd Onregelmatig, 2019) namen Wanda en ik uiteraard een wandeling rond Maastricht op. Wanda zette de wandelingen uit, ik schreef de achtergrondteksten. Ik liep zoveel mogelijk wandelingen mee met Wanda, maar bij het maken van de route rond Maastricht lukte dat niet. Het was dus vorig weekend, toen ik een weekendje naar Zuid-Limburg ging, een uitgelezen moment om die route eindelijk eens zelf te verkennen. En de wandeling leverde me, samen met de informatie uit de twee historische boekjes, veel nieuwe informatie over de Limburgse wijnbouw in heden en verleden op!
We parkeerden de auto aan de Susserweg en startten bij de Apostelhoeve, om daarna door het prachtige Jekerdal richting stad te lopen. Niet alleen bleek dit stuk van de route vol mooie hoekjes, historische molens en lieflijke natuur te zijn, maar ook nog eens zeer historisch verantwoord! In en om wat nu een bij de omwonenden geliefd park is om je hond uit te laten, hard te lopen of zomaar van de zon te genieten, lagen in de middeleeuwen diverse wijngaarden, die toebehoorden aan onder andere ene Willem van den Wyngarde. Nog weer iets dichter bij de stad, bij een plek die Champs Elysées heette, lag vroeger een molen die aangeduid werd als ‘van den wyngaert’.
Via een oude berenkuil mét verrassingen liepen we vervolgens richting de stadsmuren. Bij de Tongersestraat sloegen we af naar centrum. Hier lag in de middeleeuwen bij de Tongersepoort een wijngaard ‘achter de Hackenkamer’; bovendien woonde hier in 1440 Reyner den wyngarder. Iets van die wijngaarden van weleer troffen we langs het wandelpad bovenop de stadsmuur, waar behalve uitnodigende bankjes ook wijnranken stonden.
Sint Pietersberg
Volgend doel van de route was de Sint Pietersberg. Langs het achttiende-eeuwse fort Sint Pieter betraden we de hellingen van deze bekende berg en troffen al snel, bij een uitgang van de Grotten Noord, een wijngaard. Vanouds is dit gebied, tussen de stad en het dorp Sint Pieter, een tuinbouwgebied, waar in de middeleeuwen eveneens wijngaarden lagen. We maakten een praatje met de eigenaren van de moderne wijngaard; zij waren net bezig met onderhoud. Het bleek te gaan om de wijngaard van Valère Ceulen, die hier sinds 1993 als hobby wijnstokken verzorgt en er wijn van maakt. Aangeplant staan inmiddels 800 stokken, waaronder pinot noir, chardonnay, regent, bacchus en grüner veltliner. De ondergrond van mergel – de wijngaard ligt recht boven de bekende mergelgrotten – biedt ongetwijfeld een uitstekende bodem. Vorig jaar maakte Maurice Warnier een kort video-interview met de heer Ceulen.
De route had daarna een opnieuw een verrassing voor ons in petto: we wandelden langs de wijngaarden van het mij tot dan toe onbekende Landgoed Sint Pieter. Aan de bovenzijde van het landgoed groeien op de kalkrijke mergel pinot blanc, pinot noir, chardonnay en auxerrois. We troffen een bord met uitleg over het Landgoed, en de vermelding dat er van de druiven Pieter Brut wordt gemaakt. Toen ik later het landgoed online verder bekeek, bleek dat eigenaar Joris Dassen voor de wijnbouw geadviseerd wordt door Ralph Huydts, eigenaar van wijngaard de Raarberg in Meerssen en gespecialiseerd in mousserende wijn. Dat zit dan wel goed met die Pieter Brut, vermoed ik.
Slavante
Langs de boomgaard van het landgoed naderden we nu Slavante, de plek waar de moderne wijnbouw van Nederland in 1967 een aanvang nam. Voorheen stond op deze plek een klooster van de Paters Observanten (Ter Observanten werd Slavante). Het is goed mogelijk dat deze Franciscanen in hun kloostertuin ook druiven teelden, maar toen Frits Bosch 53 jaar geleden zijn müller thurgau hier plantte, was daarvan niets meer te vinden. Of het moeten de terrassen tegen de hellingen zijn, waar vroeger net als nu mogelijk druiven stonden.
In niet-coronatijden is het ongetwijfeld goed toeven op het terras van Slavante, maar die ervaring moesten wij helaas ontberen. Via een steile trap bereikten we vanaf het restaurant dat er nu staat (de voortzetting van een buitensociëteit, daterend uit het midden van de negentiende eeuw) de weg die van de ruïne van het middeleeuwse kasteel Lichtenberg richting Maastricht leidt. Op een kruising bovenop het plateau sloegen we af naar een uitzichtpunt over de mergelgroeve van de ENCI. Vandaar was het nog maar een klein stuk tot de afdeling naar Hoeve Nekum, in het Jekerdal. We staken het riviertje over bij opnieuw een watermolen, en stonden bij Hoeve Nekum aan de voet van de Louwberg, waar ook dit wijndomein, net als de Apostelhoeve, wijngaarden heeft. Vroeger lagen richting Canne langs de hellingen van het Jekerdal eveneens wijngaarden. De perceeltjes bij het huidige kasteel Neercanne, op de Belgisch-Nederlandse grens, zijn hier de nazaten van. Die kant gingen we vandaag echter niet op – de Belgische grens was gesloten – maar ons restte nog de forse klim naar de Apostelhoeve over de Dalingsweg, terug naar het beginpunt van de wandeling. Daarbij passeerden we een mergelgroeve uit 1772, nu beschermd terrein voor onder andere vleermuizen. Eenmaal bovenaan hadden we wel een glas wijn of koud biertje verdiend. Dat moest – ook vanwege de coronacrises – echter wachten tot het terras voor onze B&B-kamer in het Zuid-Limburgse Heuvelland. Maar toen hebben we er ook extra van genoten!
Je vindt de wijnwandeling Maastricht in De mooiste wijnwandelingen in Nederland, te koop via de webwinkel van Gegarandeerd Onregelmatig. Wil je graag een gesigneerd exemplaar, dan heb ik er nog een paar in voorraad! Mail me als je interesse hebt.
