Weektopper: ‘Mijn wijn’ van Bernard Pivot

Geen vloeibare weektopper deze week: om gezondsheidsredenen drink ik even geen wijn. Gelukkig kan ik er wel over lezen, daarom deze week een boek als weektopper!

Als ik in een literair werk een opmerking over wijn tegenkom, ben ik altijd erg benieuwd welke wijn dan gedronken werd. Vooral bij oudere romans en literaire werken word ik nieuwsgierig: wat dronken de dames en heren bij Couperus of Multatuli bijvoorbeeld?
Een wijnliefhebber die daar ook in hevige mate last van heeft, is de Franse erudiete journalist Bernard Pivot. Pivot, geboren in 1935, presenteerde jarenlang een op de Franse televisie bekend boekenprogramma, Apostrophes en was journalist voor onder andere Le Figaro. Hij groeide op in de Beaujolais, plukte er druiven en hielp in het wijngaardje van zijn ouders. Later werd zijn broer eveneens wijnbouwer.
Dit verklaart dat Pivot, naast een grote liefde voor de beroemde namen uit Bordeaux en Bourgogne, ook een flesje Beaujolais weet te waarderen. Dat maakt tevens dat hij oog heeft voor de gewone wijn van alledag, en niet alleen maar spreekt over topwijnen. Pivot legde namelijk zijn herinneringen aan en ervaringen met allerhande soorten wijn vast in het boek Dictionnaire amoureux du vin, onlangs in het Nederlands vertaald als Mijn wijn. Mijn wijn past daarmee in een serie van uitgeverij Atlas over persoonlijke vertellingen. Zo is er Mijn Nederland van de Belgische schrijver Geert van Istendael, Mijn Provence van Peter Mayle en Mijn Formule 1 van Koen Vergeer.

Mijn wijn is opgezet als een encyclopedie: in alfabetische volgorde komen diverse lemmata aan de orde. Voorbeelden: Bacchus; Condrieu; Haddock, kapitein; Islam en wijn; Kurkentrekker; Pinot Noir; Proefschaaltje etc…. In elk kort stukje weet Pivot een leuk verhaal neer te zetten, het één wat boeiender dan het ander. Uiteraard heeft Pivot een goede pen en weet zijn liefde voor wijn goed over te brengen. Voor een liefhebber van boeken, literatuur en wijn is dit dan ook een heerlijk boek. Ik heb wel twee kanttekeningen.
De belangrijkste is deze: het boek zit zo veel verwijzingen naar klassieke Franse literatuur dat de Nederlandse lezer, hoe goed onderlegd ook, lang niet altijd kan volgen wat de pointe van het verhaaltje is. Ik heb bijvoorbeeld nooit iets van Alphonse Lamartine gelezen, weet eigenlijk niet precies wie hij is. Jean-Jacques Rousseau ken ik van naam en faam, maar zijn werken staan bij mij niet in de kast. Soms heb ik me tijdens het lezen van Mijn wijn dan ook afgevraagd of een vertaling in het Nederlands eigenlijk wel gerechtvaardigd was. Het boek staat de ver af van de Nederlandse cultuur, ben ik bang. Voor Francofielen is het boek een absolute aanrader, maar die kunnen het waarschijnlijk ook in het Frans lezen.

Het tweede puntje is een puntje van kritiek op de vertaling zelf: de Nederlandse vertaler heeft zijn woordenboeken niet goed geraadpleegd. Consequent wordt namelijk de term vinoloog gebruikt, waar oenoloog is bedoeld! Een oenoloog is iemand gespecialiseerd in de technieken van wijnbouw en wijnmaken. Een vinoloog is een Nederlandse wijnspecialist opgeleid aan de Wijnacademie. De term is bedacht door Hubrecht Duijker en onvertaalbaar. Ik gebruik meestal wine specialist als ik vinoloog moet vertalen.

Gelukkig heb ik me snel over die oenoloog-vinoloog verwarring heen kunnen zetten. Dan blijft een lekker leesboek over, met ook nog eens een uitgebreide bibliografie. Ik trof er titels in aan die ik absoluut nog eens moet lezen. Dit, samen met de diverse boeiende speurtochten die Pivot uitvoert naar wijn in literaire of muzikale werken (ook Hamlet bijvoorbeeld, of Mozart’s Don Giovanni) en de lemma’s over Franse wijngeschiedenis (wist je bijvoorbeeld dat Parijs en omstreken in de middeleeuwen een groot wijnproducerend gebied was?) maken dat het boek absoluut een plaatsje op mijn boekenplank krijgt. Een aanrader voor literair zeer onderlegde lezers dus!

Bernard Pivot, Mijn wijn, Uitgeverij Atlas, Amsterdam 2008, ISBN 978-90-450-0042-8, prijs € 24,90