Bevalt straks het Kerstdiner minder goed, en protesteert het lijf op allerlei fronten? Misschien dat deze remedie tegen buikkrampen een beetje vrolijkheid kan brengen. Je hebt er dessertwijn voor nodig, liefst een hele dure. Want dat was de malevezije ook die in dit recept genoemd wordt. Ik geef dit recept nu alvast, zodat je er morgen of overmorgen rekening mee kunt houden, en een restje kunt bewaren.
Neemt een oude witte straet steen ende gloyt hem int vier ende werpt hem in een kan van malevezije die sal dan upsieden en als hij dan upgesoden is laet hem dan weder cout worden ende neemter dan een croesen off ende maket lau ende drinket.
Heel vrij vertaald: neem een oude witte straatsteen (een kei uit de tuin doet het vast ook prima), maak die heet in de vuurkorf en werp hem dan in een kan met malevezije. (Ik zou de steen wel even ontdoen van roet en as.) De wijn zal dan gaan koken. Laat dan alles weer afkoelen en neem dan een beker van de wijn, maak die weer lauw en drink op.
Medische recepten
Malevezije was een dure zoete wijnsoort, oorspronkelijk uit Griekenland, maar later ook uit Spanje of bijvoorbeeld van Madeira of de Canarische eilanden. Ik vond het recept in een zestiende-eeuws wapenboek met een mengeling aan andere teksten, waaronder zo’n tien recepten. Toen ik het handschrift ging raadplegen, hoopte ik dat de recepten culinair waren, maar helaas. Het waren uitsluitend remedies tegen allerhande kwalen. Ik besloot de recepten toch te transcriberen, wat me heel wat hoofdbrekens bezorgde. De nog onbekende auteur noteerde de recepten in een mix van Middelnederlands en Latijn. Een derde gehanteerde taal is nog het Frans, dat voorkomt in een titel van een recept.
Een wijn voor iedere kwaal
De medische recepten blijken overigens toch de moeite waard: ik vond verschillende wijnen en wijnproducten genoemd, gebruikt voor diverse kwalen. De dros, of droesem, van wijn werd gebruikt in een recept tegen wratten en sproeten. Bij koorts dient zure rijnwijn als basis voor wat andere ingrediënten die ik nog niet helemaal ontcijferd heb. Vinum belnense, waarmee ik vermoed dat wijn uit Beaune is bedoeld, komt voor in een recept tegen buikloop. Een andere remedie tegen buikloop noemt wijn van allen kanten lau, oftewel lauwe wijn uit Alicante. Heb je beide niet in huis, is er ook een versie waarin witte wijnazijn wordt gebruikt.
Ik kan maar een ding concluderen: wijn was een onmisbaar ingrediënt in ieder huishouden 500 jaar geleden. Zonder wijn geen medicijn!
Meer over het handschrift dat ik raadpleegde, en dat door Mario Damen nog onderzocht wordt, lees je hier.
Meer over de oorspronkelijke malevezije vind je hier.
Afbeeldingen
bovenaan: randversieringen van fol. 226v, Chroniques sire Jehan Froissant, 15e eeuw, Bibliotheque Nationale, Paris.
onderaan: wijnen op de plank bij de apotheker, miniatuur, ca. 1300 uit Matthaeus Platearius’ Circa Instans, British Library, London.
