In Amsterdam vond in de Aula van de Universiteit afgelopen vrijdag 17 januari het eerste Nederlandse symposium gewijd aan ‘the history of food’ plaats. Tussen de 350 en 400 deelnemers luisterden er naar sprekers uit buiten- en binnenland. Het thema: Cooking up the Low Countries. Textual and Visual Representations of Culinary Culture in Belgium and the Netherlands (16th-21st century). Keynote speakers waren Peter Scholliers, hoogleraar Contemporaine Geschiedenis in Brussel en Ken Albala, Professor of History aan the University of the Pacific. Daarnaast voerden diverse Belgische promovendi en onderzoekers het woord, naast twee Nederlandse culinaire auteurs die niet aan een universiteit zijn verbonden en een docent aan een Franse universiteit van Nederlandse afkomst.
Franse wijn
Uiteraard gingen de meeste bijdragen over eten, maar gelukkig was er ook één gewijd aan de geschiedenis van wijn. Anne Wegener Sleeswijk, lector Geschiedenis aan de Université Paris-1 Panthéon- Sorbonne, hield een boeiend verhaal over wijnconsumptie in de 17e en 18e eeuw in Holland. Wegener Sleeswijk promoveerde in 2006 op een proefschrift over wijnhandel in en consumptie van Franse wijn in de Verenigde Provinciën in de 18e eeuw. Een bewerkte versie van haar onderzoek zal over niet al te lange tijd gepubliceerd worden, zo vertelde zij mij later.
Wijn in in de 17e en 18e eeuw was en bleef een duur product, dat niet was weggelegd voor iedereen. En toch had wijn een speciale status, en wie kon, dronk het, zo vertelde Wegener Sleeswijk. Dat komt overeen met wat ik uit de middeleeuwen weet: samen een glas wijn drinken gold toen bijvoorbeeld al als bezegeling van een contract, en hoge bezoekers in een stad of aan het hof kregen kannen vol erewijn geschonken. Wijn speelt bovendien al eeuwenlang een grote rol binnen allerlei rituelen, van dopen en trouwen tot begrafenissen.
Liedteksten
Wegener Sleeswijk bestudeerde onder andere liedteksten uit de Liederenbank van het Meertens Instituut en vond in de soms tamelijk expliciete teksten allerlei sociale betekenissen die aan wijn werden gegeven. Samen wijndrinken had een rol binnen vriendschappen, maar kende ook seksuele connotaties; daarnaast kon het status verlenen. Zelfs bepaalde wijn-spijscombinaties hadden betekenis, zoals wijn en perziken of wijn en oesters, aldus de onderzoekster.
Niet bij iedere gelegenheid dronk je dezelfde soort wijn: goedkope witte wijn uit de Poitou hoorde bij de herberg, het bordeel en de jaarmarkt, terwijl rode Médoc geserveerd werd in de huizen van de gegoede burgerij. (Er is niets nieuws onder de zon…) In de voorkeuren van ‘Nederlanders’ trad overigens vanaf 1740 een kentering in: was tot die tijd vooral veel witte wijn verhandeld en geconsumeerd, na die tijd komt er steeds vaker rode wijn naar ons land.
Helaas was de presentatietijd maar kort, twintig minuten, en kwam de spreekster niet toe aan een uitgebreide schets van haar onderzoek. Gelukkig komt er binnenkort een artikel van haar hand over dit thema, wijnconsumptie en wijn -spijs in de 17e en 18e eeuw, dus daar wachten we met spanning op. En in de tussentijd heb ik dankzij deze lezing weer stapels inspiratie opgedaan voor mijn eigen onderzoek. Heerlijk!
Eten & boeken
Overigens verscheen vlak voor dit symposium een speciaal nummer van het tijdschrift Boekenwereld, gewijd aan Eten & boeken. Dit tijdschrift, mede uitgegeven door de Bijzondere Collecties van de UvA, waar een grote verzameling historische culinaire literatuur wordt bewaard, staat vol interessante artikelen rondom het thema eten en wijn in de geschiedenis. Een aanrader voor iedere geïnteresseerde, en te koop voor
€ 12,50 bij de betere boekhandel.