Over een week of twee dan is het er Vanaf 15 oktober 2018 is het er, mijn nieuwe boek! Het kreeg de toepasselijke titel Wijnkronieken, en heeft als ondertitel Twintig eeuwen Nederlanders en wijn. En als je van wijn en geschiedenis houdt, dan is dit je boek (vind ik zelf …). Voor het boek schreef ik de volgende inleiding. Het geeft een mooie indruk wat je kunt verwachten.
‘De wijn is een werk der konst, gelijk als het bier en het brood is.’ Met deze woorden begint de achttiende-eeuwse encyclopedie-bewerker Chalmot in 1778 een paragraaf over wijnvervalsingen. Hij vervolgt: ‘De natuur heeft de Druiven, de konst doet al het overige. Maar dan behoorde de konst de natuur niet te bederven, maar dezelve in zommige opzigten te volmaaken. Wenschelijk ware het derhalven, dat er geene andere Wijn-behandelaars in de wereld waren, dan welke, hiervan overtuigd, zich zo na moogelijk aan de natuur poogden te houden, dan zouden wij eenvoudigen en zuiveren, en derhalven goeden Wijn hebben.’ Een citaat dat de eenentwintigste-eeuwse aanhangers van natural wine enorm zou bevallen.
Wijnproducerend land
Het was toen ik deze passage las, dat ik me realiseerde dat Nederland weliswaar tot in de eenentwintigste eeuw nooit commerciële wijngaarden heeft bezeten, maar dat ons land wel degelijk een wijnproducerend land is geweest. In tegenstelling dat wat nu gebruikelijk is, kwam veel wijn in vroeger eeuwen in ‘ruwe’ staat hier aan. Pas als de vaten met wijn in de kelders van de wijnhandelaren allerlei behandelingen hadden ondergaan, kwam de wijn op de markt. Dat was weliswaar niet het ideaal van de ware wijnliefhebber, maar wel de praktijk. Die behandelingen waren er vooral op gericht de drinkbaarheid en de verkoopbaarheid te vergroten. En dat kon te goeder en te kwader trouw. Maar ‘wijn’ werd hier geproduceerd, en veel van wat er bij de wijnboeren uit Frankrijk vandaan kwam, was slechts gistende most.
Onmisbare drank
Ook zonder wijngaarden van enige omvang heeft Nederland een rijk en lang wijnverleden. Een verleden dat al begint in de tijd van de Romeinen en zonder grote ‘gaten’ doorloopt tot op heden. Want wijn was een drank die niet gemist kon worden, met een hoge status. Zeker tot circa 1400, toen houdbaar bier met hop doorbrak, was wijn de enige drank die over langere afstanden vervoerd kon worden en drinkbaar bleef. Bier werd tot die tijd alleen voor huishoudelijk gebruik vervaardigd, melk alleen vers gedronken. Fruit werd wel verwerkt, maar daarvoor was suiker nodig, ter conservering. Siropen komen bijvoorbeeld sterk op in de achttiende eeuw, toen suiker geen enorm luxeproduct meer was. Met uitzondering van misschien nog mede en verder water en kruidenthee was er verder niets anders te drinken. Koffie en thee kwamen pas in de achttiende eeuw op. Een van de belangrijkste handelsproducten bleef dus door de eeuwen heen wijn.
Noordelijke Nederlanden
In tijden van oorlog lag de handel in wijn zelden stil: als de Franse havens geblokkeerd waren, zoals regelmatig aan het eind van de zeventiende eeuw, weken de handelaren uit naar Portugese en Spaanse wijnstreken. Altijd en overal ging de zoektocht naar en de handel in wijn door. Wijn speelde een belangrijke rol in de rijkdom van de machtige Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Wat dit boek voor het voetlicht wil brengen, is die rijke en lange geschiedenis die Nederlanders met wijn hebben. Wegens de omvang van het verhaal heb ik me beperkt tot de Noordelijke Nederlanden. Wijnkronieken wil de studie van de wijnhandel, wijnconsumptie en wijnbouw in de Noordelijke Nederlanden van de Romeinen tot op heden een stap verder helpen. Door verhalen te vertellen met thema’s die in alle historische standaardwerken wel even aangestipt, maar nooit volledig verteld worden. We lezen vaak dat onze voorouders rijnwijn dronken en van zoete wijn hielden. Dat de Nederlanders verantwoordelijk waren voor de groei van de wijnhuizen in de Médoc of dat de wijnhandelaren van de achttiende eeuw grote vervalsers waren. Meer uitleg en achtergronden wordt vaak niet gegeven. Wijnkronieken gaat op zoek naar die uitleg. Geprobeerd is meer achtergronden en kaders te scheppen, en de geschiedenis van wijnbouw, wijnhandel en wijnconsumptie de plaats te geven die ze verdienen. Daarbij zijn de afbeeldingen van meer dan alleen illustratief belang. Zij komen voornamelijk uit Nederlandse collecties, verbeelden de Nederlandse situatie of zijn van een maker met een sterke band met de Nederlanden. Daarmee tonen de verhalen niet alleen de rijke geschiedenis van Nederlanders met wijn aan, maar ontsluiten ze ook de schatten die in Nederlandse collecties worden bewaard. Bovendien lichten de afbeeldingen de kennis toe die onze voorouders over wijngaarden en wijn hadden.
Wijnkronieken. Twintig eeuwen Nederlanders en wijn (isbn 978 94 92821 03 4)
verschijnt bij Uitgeverij Het Zwarte Schaap en heeft 128 pagina’s, is rijk geïllustreerd en
kost € 16,50 (incl. 9% btw, excl. verzendkosten).
Het is verkrijgbaar in de (digitale) boekhandel en bij mij. Als je me een mailtje stuurt met je gegevens, ontvang je een tikkie of factuur en na betaling een gesigneerd exemplaar.
Literatuurlijst
Je kunt hier de literatuurlijst downloaden die behoort bij het boek.
