Zin in een wijnweekendje weg? Op slechts vier uur rijden van Utrecht kronkelt het Duitse riviertje de Saar richting haar monding in de Moezel. De omringende hellingen leveren de prachtigste Rieslings! Graag deel ik mijn tips en ervaringen van ons recente lange weekend daar. De streek biedt een afwisseling van wijngaarden, bossen en leuke stadjes en dorpjes, je kunt er uitstekend eten, wandelen en fietsen en de grote stad Trier met zijn UNESCO Werelderfgoed uit de Romeinse tijd is dichtbij.
Elbling aan de Obermosel
Op een zonnige vrijdagochtend in maart reden we via België en Luxemburg allereerst naar de Obermosel, voor een korte proef- en koopstop. Langs de Obermosel, waar de Moezel de grens tussen Duitsland en Luxemburg vormt, staat namelijk geen riesling aangeplant, maar elbling. Dit oude druivenras heeft oudere papieren dan riesling. Vaak wordt gezegd dat de Romeinen (waarover straks meer) al elbling aanplantten, maar daarvoor is helaas geen enkel echt bewijs. De vitis albuelis die Plinius de Oudere noemt, zou synoniem zijn met elbling. Dit verhaal wordt in het gebied uiteraard graag verteld, maar ook zonder dat verhaal heeft het druivenras een boeiende geschiedenis. Elbling heeft bijvoorbeeld een ouder-kindrelatie met gouais blanc (heunisch in het Duits) en is daarmee nauw verwant aan riesling, chardonnay en pinot. Elbling stond van de middeleeuwen tot de tijd van phylloxera volop aan de Moezel, maar moest in de loop der eeuwen steeds meer plaats ruimen voor riesling. Alleen in de wijngaarden rond Grevenmacher en Nittel kom je elbling nog tegen. Het ras levert lichte wijnen met hoge zuren, die aan de Luxemburgse zijde hoofdzakelijk voor Sekt worden gebruikt. Maar in de handen van kundige wijnmakers, zoals Matthias Dostert uit Nittel, zijn ook de stille wijnen de moeite waard: zeer geschikt voor zomerse dagen met een salade in de tuin, bijvoorbeeld. Voordat wij doorreden naar onze bestemming in de Saar, 15 kilometer verder, proefden en kochten we bij Dostert daarom enkele wijnen. Daaronder was ook een prettige zomerse rosé van roter elbling, een zeldzame kleurmutatie.
Romeinen aan de Moezel
Ik noemde de Romeinen al: langs de Moezel beplantten zij rond 300 na Chr. vele percelen met druivenstokken. Waarschijnlijk was er al eerder wijnbouw, maar vanaf het eind van de derde eeuw nemen de aanwijzingen toe. Trier werd in de vierde eeuw korte tijd hoofdstad van het Romeinse Rijk, en de residerende keizers en hun hof hadden wijn nodig. Deze keizerlijke aanwezigheid betekende een enorme stimulans voor de wijnbouw in het gebied. De getuigenissen daarvan zijn onder andere in het Rheinisches Landesmuseum in Trier te bewonderen. In dit museum vind je bijvoorbeeld het originele ‘wijnschip’ van Neumagen, een stenen grafmonument voor een vierde-eeuwse wijnhandelaar. De gebeeldhouwde stuurlui en tonnen geven een levensecht kijkje op de wijncultuur van 16 eeuwen geleden! Wie graag meer van de Romeinse aanwezigheid langs de Moezel wil weten, moet absoluut dit museum bezoeken, evenals de beroemde Porta Nigra en de gigantische basilika. Nu is dit bakstenen gebouw een kerk, toen was het de keizerlijke ontvangsthal. In het eerder genoemde museum is bovendien een filmpje te zien van de oorspronkelijke marmeren wandbekleding van het interieur. Je weet niet wat je ziet, zo prachtig!
Lunchen in Trier
Nu we toch in Trier zijn: uiteraard is hier op wijngebied ook veel te beleven. Wij hadden graag de Romeinse wijnkelder van de Vereinigte Hospitien bezocht en er wijn geproefd, maar helaas is die slechts beperkt open. In plaats daarvan lunchten wij bij de ‘Gutsausschank’ van het beroemde wijndomein Reichsgraf von Kesselstatt, dat bezittingen heeft langs Moezel, Saar en Ruwer. Je eet hier simpele maar goed klaargemaakte Duitse kost, begeleid door een heerlijk glas Riesling. Deze sfeervolle Weinstube, met als blikvanger een grote houten wijnpers in het restaurant, zit recht tegenover het Domcomplex, in het centrum. Een tweede tip voor wie dit jaar Trier bezoekt: op de Hauptmarkt, omringd door fraaie historische gevels, staat een wijnstand waarin iedere 2 à 3 dagen een ander wijnhuis uit regio acte de presence geeft en wijnen uitschenkt. De inwoners zelf gebruiken de stand om met kennissen en vrienden af te spreken, dus het is er zelfs op een druiligere zondagmiddag, als er verder in Trier weinig is te beleven, gezellig druk! Op Facebook @weinstandtrier, op Instagram #weinstandtrier.
Saar Riesling
Maar nu naar de Saar zelf. Dit riviertjes mondt bij Konz in de Moezel uit. Reis je vandaar zo’n 25 km stroomopwaarts naar het zuiden, dan passeer je diverse dorpjes en zijdalen waarin de riesling koning is. De bodems bestaan er uit leisteen, Schiefer, in verschillende kleuren. Wijngaarden liggen maar op een enkele plek parallel aan de Saar zelf, maar veel vaker in de zijdalen die haaks op de Saar staan. Dit is het geval in Ayl en ook bij beroemdste helling van het gebied, de Scharzhofberg tussen Wiltingen en Oberemmel. Onderaan deze helling ligt het beroemdste wijnhuis van de Saar, dat van Egon Müller. In de grote bocht in de Saar, de Wiltinger Saarbogen, echter liggen de wijngaarden wel parallel aan de Saar en gaat de route over een ijzingwekkend smal weggetje dwars over de helling. Helaas heb ik hier niets van gezien, want jawel, ik heb mezelf daar bijna klem gereden. Ik moet er nog eens terug om de wijngaarden en het uitzicht te bekijken, maar dan ga ik te voet.
We logeerden in Weinhotel Ayler Kupp, een tip uit het uitmuntende boek Wijnland Duitsland van Gerd Brabant en Marc Roovers. Het verscheen in 2021 en vormde voor ons een mooie aanvulling op de Wine Atlas Germany, die fantastische kaarten heeft. Het Weinhotel in Ayl staat bekend om zijn uitstekende keuken en de forse wijnkaart. Centraal staan de wijnen van het ermee verbonden Weingut Peter Lauer. Dit wijnhuis is een gevestigde waarde in de streek én de wereld, en de wijnen zijn echt top. Maar ook wijnen van andere Saar-producenten staan er op de kaart. Vanuit onze kamer hadden we uitzich op een van de Grosse Lagen van de Saar, de Ayler Kupp. Met een glas Sekt van Peter Lauer en zicht op deze fraaie helling openden we dan ook ons weekend.
Het dorpje Ayl zelf heeft niet heel veel te bieden, behalve als startpunt van wandelingen en fietsroutes. Voor enig verder vertier kun je naar Saarburg rijden. De afstand door de wijngaarden is zelfs nog korter dan over de weg, dus je zou het zelfs kunnen wandelen. In Saarburg is vooral het uitzicht vanaf de oostelijke oever van de Saar naar het centrum een ommetje waard. Verder is de waterval in het midden van het stadje de grote trekpleister, naast een middeleeuwse burgruïne, mooie vakwerkhuizen, wat winkels en de bekende wijngaard de Saarburger Rausch. Wij lunchten er langs de waterval, wandelden door de straatjes en kwamen er nog eens terug voor een diner bij het restaurant in de kasteelruïne, met uitstekende Italiaanse keuken. De combinatie van Italiaans eten met een glas Riesling bleek echter toch niet zo geslaagd… (wél leuk om eens te proberen). Het Burgrestaurant heeft desalniettemin een gevulde en goede wijnkaart, en de Riesling Rotschiefer van Weingut Würtzberg uit Serrig, het zuidelijkste wijndorp van de Saar, was uitstekend. In Saarburg zijn verder een aantal uitstekende wijnhuizen gevestigd, zoals Zilliken Forstmeister-Geltz en Dr. Wagner. We hadden helaas geen tijd om die met een bezoekje te vereren.
Van Volxem
Het wijnhuis dat we, naast Weingut Peter Lauer, wel beter leerden kennen, was Van Volxem. Wie in Ayl logeert en over de Ayler Kupp gaat wandelen richting Biebelhausen, kan het wijnhuis ook eigenlijk niet missen: het spiksplinternieuwe bedrijfsgebouw ligt hoog boven de Saar, niet ver van het punt waar het Saarkanaal aftakt van de rivier. Vanaf de kop van de Ayler Kupp is de vierkante blokkendoos al van ver te zien. Het oorspronkelijke historische bedrijf ligt even verderop, in het centrum van Wiltingen. Wij bezochten het wijnhuis, in 2000 overgenomen van de oorspronkelijk Vlaamse familie Van Volxem door Roman Niewodniczanski, in de nieuwbouw, op een zaterdagmiddag. Bij aankomst bekroop ons het gevoel, door de luxe uitstraling, een wijnhuis in Napa Valley te bezoeken. Het gebouw is totaal anders dan andere wijnhuizen in de Saar, waar familiebedrijven en oude eerbiedwaardige panden overheersen. Desalniettemin was de sfeer er uitstekend. Het terras en de proefruimte zaten vol bezoekers, jong en oud. Wij hadden een rondleiding geboekt en die bleek door Niewodniczanski zelf gegeven te worden. Na de ontvangst met een glas Sekt daalden we af in de wijnkelders, waar oude foeders en roestvrijstalen vaten elkaar afwisselen. In de kleine rvs-tanks liggen vooral de wijnen van afzonderlijke percelen te rijpen en ook te klaren; klaringsmiddelen worden niet toegepast. Niewodniczanski is een grage prater en in zijn verhaal komen politiek en de situatie in de wereld al snel om de hoek kijken. Hij vertelde ons tussen de politieke beschouwingen door dat het nieuwe bedrijfspand sinds 2019 geopend is. De kelders zijn uitgehakt in de rotsen. Bommen uit WO II moesten geruimd worden voordat de bouwwerkzaamheden konden beginnen. Duurzaamheid is voor het bedrijf een belangrijk uitgangspunt; om die reden ook kent de parkeerplaats diverse oplaadpalen voor elektrische auto’s. Bij de ontvangst en het transport van de druiven speelt zwaartekracht een grote rol. En zo zijn er tal van andere duurzame initiatieven.
Het is Niewodniczanski’s missie de wijnen van de Saar opnieuw internationale roem te geven. Zijn inspiratiebron zijn onder andere wijnkaarten uit beroemde hotels in Amerika en Berlijn van rond 1900, toen Saar Rieslings de duurste van de wereld waren, bovendien duurder dan bordeauxs. Om zijn doel te bereiken wordt volledig biologisch gewerkt. Dat hij hierin inderdaad succesvol is en bovendien een belangrijke rol in de regio speelt, werd ons op diverse plaatsen in de horeca van de regio verteld. Het flashy gebouw en de kwaliteit van de wijnen trekt een nieuw publiek naar de regio, en heeft ook positieve gevolgen voor de rest van de Saar.
We proefden onder leiding van Niewodniczanski 10 wijnen, van een ‘simpele’ cuvée via de Saar Riesling en de Saarburger Riesling tot de fantastische Grosse Gewachs Altenberg 2020. Wat ons persoonlijk trof aan de Van Volxem-wijnen was de zuiverheid en het tere, subtiele fruit, zo totaal anders dan de Moezel-Rieslings die we kennen. De afsluiting met een 2018 Goldberg Riesling Auslese was voor ons dan ook echt een cadeautje.
Voor ons staat de Saar als wijn- en ontspangebied na dit weekend duidelijk op het netvlies. We gaan zeker nog eens terug, voor andere wijnhuizen, nieuwe wandeltochten en zelfs fietstochten. Dichtbij op vakantie naar een wijngebied, heerlijk!
