Voor velen is wijn gewoon wijn: een drank met alcohol gemaakt van druiven die goed smaakt bij de maaltijd en je bovendien een gezellige roes brengt. Wat ik echter minstens even leuk vind aan wijn, is de rol die de drank speelt in onze cultuur. Wijn als smeermiddel bijvoorbeeld: al eeuwen wordt wijn cadeau gegeven, tegenwoordig met de feestdagen aan het eind van het jaar, in vroeger eeuwen als uitdrukking van waardering, bijvoorbeeld bij een bezoek van hoogwaardigheidsbekleders aan een stad. Dat smeermiddel moet bovendien op passende wijze gepresenteerd worden; kunstenaars en vormgevers worden dan ook al eeuwen lang ingehuurd om het gerei dat hoort bij wijn – glazen, kannen en flessen – vorm te geven. En vergeet daarbij ook initiatieven niet als die van Baron Philippe de Rothschild, die in 1924 voor het eerst een kunstenaar opdracht gaf de etiketten voor Mouton Rothschild te ontwerpen. Nog steeds valt ieder jaar een andere kunstenaar die eer te beurt. Zelfs in eigen land kun je kunst op het etiket tegenkomen: Hof van Twente laat lokale kunstenaars etiketten voor hun wijnen ontwerpen.
Zelfs in een niet-wijnproducerend land als Noorwegen kunnen ontwerpers nog een opdracht krijgen een wijnetiket te ontwerpen. Dat overkwam de mode-ontwerpers Arne & Carlos. Nooit van hen gehoord? Dan hou je niet van breien, niet van gebreide truien, en niet van kerst, waarschijnlijk. Want in november en december drong het duo ook in Nederland door, toen hun boek Kerstballen breien in Nederland op de markt verscheen. Kerstballen breien, dat klinkt wel heel erg kitscherig. Maar het verhaal erachter is erg leuk, en dit weekend kun je het uit de mond van Arne en Carlos zelf beluisteren. Gisteren waren ze in Utrecht, bij Selexyz, vandaag bij Museum De Twentse Welle, morgen op de KreaDoe in Apeldoorn. Heel in het kort hun verhaal, want dit is tenslotte een wijnblog. Arne & Carlos ontwerpen kleding, sinds enige jaren uitsluitend gebreid en gehaakt. Toen ze voor het Japanse modemerk Comme des Garçons een kerstlijn mochten ontwerpen, voegden ze daar ook een paar gebreide kerstballen aan toe, als grapje. De kerstballen sloegen echter aan, en werden voor 90 euro in Parijs verkocht. Toen de heren dat zagen, besloten ze het anders aan te pakken; 90 euro voor een kerstbal vonden zij tamelijk belachelijk. Ze verzamelden hun breipatronen, en gaven ze uit in een boek, zodat iedereen nu hun kerstballen kan maken (als je een beetje handig met de breinaalden bent, in ieder geval). Het boek is een groot succes, in diverse landen. Binnenkort verschijnt een volgende, over paasversierselen.
Maar nu terug naar de wijn. Ieder jaar, sinds 1946, brengt het Noorse Vinmonopolet, het staatsbedrijf dat de wijn verkoop in Noorwegen, een kerstwijn uit. Traditioneel heeft die Julerodvin ook ieder jaar een ander etiket, ontwerpen door een bekende kunstenaar of vormgever. Vorig jaar vroeg leverancier Arcus Wine Brands Arne en Carlos om medewerking. Carlos vertelde me dat ze de wijn ook nog mochten proeven en keuren: de keuze viel uiteindelijk op een tempranillo uit Spaanse. Ze vonden hem erg lekker.
Op het etiket staat een gebreide kerstbal, met een varkentje erop. Het verhaal achter het varkentje is me nog niet helemaal duidelijk. Mijn Noorse collega Roger Kolbu meldt dat het waarschijnlijk is omdat Noren veel varkensvlees eten met kerst. Arne en Carlos hadden het over een traditie van een varken opvoeden door het jaar heen en dat met kerst slachten….
De geschiedenis van die kerstwijn is ook wel aardig om te vertellen. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog hadden de Duitsers in Noorwegen grote voorraden wijn achtergelaten. Van die wijnen werd een mix gemaakt, en ze werden als ‘rode wijn’ aan de consument aangeboden. Het werd een doorslaand succes, maar in 1947 waren de voorraden helaas op. Sinds 1949 neemt Vinmonolopet nu het initiatief ieder jaar een betaalbare en drinkbare rode wijn te selecteren en die als Kerstwijn op de markt te brengen.
