Wit en zoet: op zoek naar middeleeuwse wijnen

Voor een lezing die ik recent gaf bij Museum Dorestad had ik wijnen nodig. Wijnen die de wijnen benaderden die in de vroege middeleeuwen gedronken zijn. Geen geringe opgave, want de wijnmaaktechnieken van nu leveren totaal andere wijnen dan de primitieve handelswijzen van 1000 of zelfs 1500 jaar geleden. Toch wilde ik kijken of ik de wijnen die verhandeld werden in het Dorestad (het huidige Wijk van Duurstede) van 800 na Chr., in de tijd van Karel de Grote, kon laten herleven.

Wijnen die geëxporteerd werden naar onze streken kwamen voornamelijk uit het stroomgebied van de Rijn. De Romeinen plantten de wijnstok aan langs de Moezel, de Rijn en kleinere zijrivieren. In de vroege Middeleeuwen waren nog diverse van deze wijngaarden in productie.
Wijnen waren in die tijd wit en vaak wat zoetig. Wit omdat 99% van alle druiven ‘wit’ vruchtvlees hebben en de schillen van rode druiven nauwelijks meevergist werden. Zoet omdat het vinificatieproces om de meest simpele redenen kon stoppen, waardoor restsuiker in de wijn achterbleef. Vroeg invallende koude begin november was al voldoende om most te laten stoppen met gisten. (In het voorjaar kon die gisting dan natuurlijk ook weer op gang komen…)

Voor de witte wijn die ik tijdens de lezing wilde laten proeven, koos ik een Edelzwicker uit de Elzas: wit, licht zoet én gemaakt van diverse druivenrassen door elkaar. 1500 jaar geleden had men nog weinig besef van verschillen in druivenrassen en de wijngaarden waren beplant met van alles en nog wat. Een zuivere Riesling zul je in de Middeleeuwen niet snel aantreffen. Daarom dus een Edelzwicker, een wijn die in Nederland niet meer zo makkelijk te vinden is, maar in de Elzas nog als dagelijkse wijn gedronken wordt.
De toehoorders waren uiterst gecharmeerd van de wijn. Ik schonk een Kintet 2006 van Paul Kubler (Werkhoven Wijnen, € 6,95) maar een Edelzwicker van de Cave de Turckheim (Sligro, circa € 6,00 voor een liter) was ook een prima keuze geweest. Zelfs liefhebbers van droge witte wijnen konden de bloemige, heel lichte zoete wijn wel waarderen. (Of zou dat mijn verhaal erbij geweest zijn? ;-))

Als laatste wijn bij de lezing schonk ik een echt zoete wijn, een Moscatel de Malaga (Henri Bloem, € 11,95). De grote zoete wijnen van rond de Middellandse Zee waren zeer gewild aan de vroeg-middeleeuwse adellijke dis. Gregorius van Tours (bisschop in Tours aan het eind van de zesde eeuw) noemt de zware zoete wijnen van Gaza en Laodicea bijvoorbeeld. Deze wijnen vonden hun weg naar Parijs, dus waarom zouden 200 jaar later de wijnen van Zuid-Spanje (of Zuid-Italië, of de Griekse eilanden) hun weg niet vinden naar Dorestad? Dorestad was hèt handelscentrum van Noord-Europa, waar Noormannen uit Birka en Haithabu inkopen kwamen doen. Angelsaksen maakten de oversteek over het Kanaal om wijn en andere luxegoederen in Dorestad te komen halen. Een markt voor die zoete wijnen was er bovendien ook in Dorestad zelf, waar een rijke gemeenschap van plaatselijke edelen en kooplieden woonde.

De Moscatel de Malaga beviel de toehoorders goed, maar zelf vond ik hem wat log en zwaar. Ik miste frisse zuren, en dacht als alternatief gelijk aan een Passito van Pantelleria, een eilandje in de buurt van Sicilië. Waarom weet ik niet precies, dat was wat in mijn hoofd opkwam. Laat ik zo’n Passito nu de volgende dag op Megavino tegenkomen, gemaakt door Cantine Rallo! Passito de Pantelleria is gemaakt van muscat d’Alexandrie en wordt verkregen uit ingedroogde druiven. Op het Concours Mondial de Bruxelles kreeg hij een gouden medaille; reden waarom hij te proeven was op Megavino. Voor een volgende lezing over wijn in de vroege Middeleeuwen ga ik op zoek naar deze wijn. Nu maar hopen dat hij een Nederlandse importeur heeft!